Dat premier Rutte de politiek verlaat, wordt door velen gezien als een kans voor een nieuwe start, met een andere cultuur. Wat denken de "afscheidnemende" regeringspartijen daarvan, die vandaag op verkiezingscampagne waren?
Bij de vorige formatie gingen VVD, D66, CDA en ChristenUnie min of meer tegen heug en meug met elkaar in zee. In het 'positie Omtzigt, functie elders'-debat, kort na de verkiezingen van 2021, werden de onderlinge verhoudingen danig op de proef gesteld en met name die tussen Rutte en de overige partijleiders. Na maanden onderhandelen was er begin 2022 eindelijk een regeringsakkoord, dat door velen als een verstandshuwelijk werd beschouwd.
Kabinet viel over gezinshereniging
Het nu demissionaire kabinet had het vanaf het begin moeilijk, mede door de oorlog in Oekraïne. En op de achtergrond speelde een voortdurende discussie over migratie. In het begin van deze zomer viel het kabinet, nadat de partijen het niet eens waren geworden over beperking van de gezinshereniging.
Kort daarna werd duidelijk dat alle vier coalitiepartijen met een nieuwe lijsttrekker de verkiezingen in gaan. VVD'er Rutte, CDA'er Hoekstra en D66'er Kaag doen niet meer mee; partijleider Bikker van de ChristenUnie blijft wel, maar zij is eigenlijk ook nieuw, want bij de vorige verkiezingen was ze nog geen lijsttrekker.
Biedt deze combinatie van gebeurtenissen - en met name het vertrek van Rutte - mogelijkheden voor een nieuw begin en voor de veelbesproken nieuwe bestuurscultuur? Rutte zelf zei onlangs dat hij te lang is aangebleven en dat hij in 2021 het stokje had moeten overdragen.
Yesilgöz: 'Ik gooi niks in de prullenbak'
Ruttes opvolger als VVD-lijsttrekker Yesilgöz antwoordde vandaag op de vraag of ze afstand neemt van dertien jaar Rutte. "Ik ben heel trots op dingen die goed zijn gegaan en ik leer van dingen die niet goed zijn gegaan. Ik gooi niks in de prullenbak, we zijn trots op wat we moeten koesteren", zei ze.
Ook Rutte zelf, die vandaag net als Yesilgöz campagne voerde voor de VVD, gebruikte het woord trots: "We hebben zo'n beetje de sterkste economie van de wereld en geen werkloosheid. Maar er zijn ook heel veel problemen die we moeten oplossen." Volgens hem is er geen sprake van een 'oude' en een 'nieuwe' VVD: "We zijn één team, met zijn allen."
'Verantwoordelijkheid genomen'
D66-voorman Jetten merkt in de campagne dat veel mensen cynisch zijn over de politiek. Heeft hij er spijt van dat zijn partij twee jaar geleden weer in een kabinet met Rutte is gestapt? "D66 is een partij die verantwoordelijkheid neemt. We hebben de vorige keer 24 zetels gehaald en daar hebben we ook echt wat mee gedaan. Daar ben ik trots op, maar de politieke cultuur verander je natuurlijk niet in je eentje. Dat werk is echt nog niet af."
Ook CDA-lijstrekker Bontenbal benadrukte dat zijn partij verantwoordelijkheid heeft genomen. Volgens hem zit dat in het DNA van de partij. Maar naar eigen zeggen geldt voor Bontenbal niet dat het CDA per se weer in het kabinet moet. "Of het CDA in de coalitie of in de oppositie wil, zien we dan wel."
Zijn ChristenUnie-collega Bikker gebruikte soortgelijke woorden over verantwoordelijkheid. Over de deelname van de ChristenUnie aan Rutte IV, zei Bikker dat iedereen heeft gezien dat de partij er eigenlijk niet veel zin in had en dat het ook geen gelukkig huwelijk was. "Maar we staan nu wel op een nieuw moment. Ik zie kansen voor verbetering, zeker in Den Haag."
