Opleving van etnisch geweld in Darfur, waar milities terrein winnen

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De paramilitaire troepen van de RSF zijn aan een opmars bezig in de westelijke regio Darfur in Sudan. Ze nemen stad na stad in. Burgers die de grens oversteken naar buurland Tsjaad zeggen getuige te zijn van grootschalig etnisch geweld. "Dit is een volgend hoofdstuk in de genocide in Darfur."

In video's uit Darfur is te zien hoe een grote groep mannen een veld in wordt gedreven. De beelden zijn geverifieerd door Osint-onderzoekers van het initiatief Sudan War Monitor, die de beelden hebben gecheckt met behulp van open bronnen. In een andere video worden doodsbange burgers, wederom enkel mannen en jongens, met zwepen geslagen.

Sinds april is het oorlog in Sudan. Milities van de RSF en het reguliere leger SAF vechten om de politieke macht. Er zijn bijna zes miljoen vluchtelingen. De meesten zijn binnen het land op zoek gegaan naar een veilige plek, maar ruim een miljoen zijn naar buurlanden gevlucht, waaronder Tsjaad, dat aan de westelijke regio Darfur grenst.

De afgelopen week zag hulporganisatie Artsen zonder Grenzen in Tsjaad opeens een nieuwe golf vluchtelingen: 7000 mensen in drie dagen. Net zoveel als in de hele maand ervoor. Wat ook opvalt: het zijn vooral vrouwen en meisjes.

'Nieuw hoofdstuk in genocide'

De vluchtelingen komen vooral uit Ardamata, waar veel burgers wonen omdat er een oud vluchtelingenkamp ligt en een legerbasis. Die laatste werd dit weekend ingenomen door de milities van de RSF, na weinig tegenstand van het leger. Ardamata ligt bij de stad El Geneina, waar in juni sprake was van etnisch geweld. Dat was zo grootschalig dat er verschillende massagraven zijn.

En wederom getuigen burgers dat Arabische milities van de RSF Sudanezen van Afrikaanse afkomst vermoorden. "Het gaat om het doelgericht afmaken van mannen en jongens, zelfs baby's, omdat ze tot de Masalit-bevolking behoren," zegt Anette Hoffmann, Sudan-expert van Instituut Clingendael. Zij heeft veel contacten in Darfur en werkte er in het verleden. "Dit is een volgend hoofdstuk in de genocide in Darfur. Dit gaat niet om enkele doden maar om massaexecuties."

Artsen zonder Grenzen zegt dat ze deze week onder meer een 27-jarige man behandelden met kogelwonden aan handen en voeten. Hij ontvluchtte El Geneina met zestien anderen. Op de vlucht werd hij aangevallen. Hij was de enige die het geweld overleefde omdat hij deed alsof hij dood was.

Hafiz Ismail vluchtte naar het Verenigd Koninkrijk toen de oorlog uitbrak. Hij leidt een netwerk van Sudanese activisten en advocaten. Hij probeert zoveel mogelijk contact te houden met collega's in Darfur en aan de grens met Tsjaad. "De communicatie is moeilijk. Ik durf niet te zeggen hoeven doden er zijn gevallen, maar het is massaal en er worden heel veel mensen vermist, we weten niet waar ze zijn gebleven."

Hij maakt zich zorgen omdat ze steeds minder ogen hebben in het gebied. "Veel advocaten, mensenrechtenactivisten en lokale leiders zijn gevlucht naar Tsjaad omdat de milities ook specifiek naar hen op zoek gaan", vertelt hij aan de telefoon. "We weten dus minder goed wat er gebeurt en kunnen de mensenrechtenschendingen moeilijker documenteren."

Aan hun lot overgelaten

De angst is dat de RSF binnen enkele weken heel Darfur in handen heeft. Nu ze het leger hebben verslagen in Zuid-, West- en Centraal-Darfur, heeft de RSF de pijlen gericht op Noord-Darfur, waar juist ook veel Sudanezen naartoe zijn gevlucht.

"Het leger laat de bevolking aan hun lot over", zegt Hoffmann. "Burgers worden opgeroepen zichzelf te beschermen." Daarmee wordt de crisis onoverzichtelijker. "Als Darfur straks helemaal in handen is van de RSF, betekent dat niet alleen meer geweld en plunderingen, maar waarschijnlijk ook dat Sudanees-Afrikaanse groepen de wapens gaan oppakken om hun territorium te verdedigen. Dan is het niet langer een strijd tussen twee groepen."

Sudanees Ismail vreest dat de situatie erger wordt dan twintig jaar geleden, toen naar schatting 300.000 Sudanezen van Afrikaanse afkomst in Darfur werden omgebracht. Destijds heetten de Arabische milities Janjaweed, de RSF is daar een voortzetting van. "Toen hield de internationale gemeenschap de vinger aan de pols en werden er vredestroepen gestuurd", zegt Ismail. "Nu is er een gebrek aan aandacht voor het geweld en geld voor de humanitaire crisis."