'Israël kreeg F-35-onderdelen vanuit Nederland ondanks risico schending oorlogsrecht'

Nederland heeft sinds het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas de levering van onderdelen voor Israëlische F-35-gevechtsvliegtuigen niet tegengehouden, ondanks waarschuwingen. Het gaat om ambtelijke waarschuwingen dat hiermee mogelijk het humanitair oorlogsrecht wordt geschonden, meldt NRC na een onderzoek hiernaar.

Israël heeft na de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober een bestelling geplaatst bij het F-35 European Regional Warehouse op Vliegbasis Woensdrecht, het distributiecentrum van de Verenigde Staten in Europa voor onderdelen voor de F-35. Die lading is volgens de krant al opgehaald.

Politieke afwegingen

De douane informeerde volgens NRC nog bij Buitenlandse Zaken of de zending aan Israël geblokkeerd moest worden vanwege de oorlog. Ondanks waarschuwingen van juristen dat er risico's waren op schendingen van het oorlogsrecht, adviseerden ambtenaren de levering door te laten gaan.

Politieke afwegingen gaven hierbij volgens de krant de doorslag. De weigering van de levering zou schade kunnen toebrengen aan zowel de relatie met Israël als die met de VS, de belangrijkste militaire bondgenoot van Israël.

Niet direct betrokken

Het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat de uitvoer aan internationale partners in het F-35-programma, waaronder Israël, tot nu toe niet is ingeperkt.

Die uitvoer vindt volgens het ministerie plaats vanuit de langlopende samenwerking tussen Nederland en internationale partners, door middel van een bulkvergunning. Daardoor is niet voor iedere aanvraag een aparte vergunning nodig. Vanwege die algemene vergunning is het ministerie niet direct betrokken bij de doorvoer, laat het ministerie in een reactie weten.

Wel weigerde Nederland 29 keer een vergunning voor de uitvoer van militaire goederen naar Israël, tussen 2004 en 2020, meldt NRC. Daarbij ging het vermoedelijk om individuele leveringen en niet om de bulkvergunning voor de F-35-onderdelen.

Recht op zelfverdediging

Buitenlandse Zaken meldt verder dat het kabinet de precieze rol onderzoekt van het ministerie bij uitzonderingen op algemene vergunningen. Daarbij wordt gekeken of het "wenselijk en mogelijk" is om "specifieke leveringen aan extra controles te onderwerpen".

"In die besluitvorming neemt het kabinet alle beschikbare informatie mee, waaronder het Israëlische recht op zelfverdediging en de risico's op schendingen van het humanitair oorlogsrecht", aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Israël gebruikt de F-35's voor het uitvoeren van luchtaanvallen op de Gazastrook. Vorige week zei het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties na zo'n aanval op het Palestijnse vluchtelingenkamp Jabalia in de Gazastrook dat dit mogelijk buitenproportionele aanvallen zijn, die kunnen neerkomen op oorlogsmisdaden. Bij die luchtaanvallen vielen veel burgerslachtoffers.

Inmiddels zijn er ook Kamervragen over de leveringen van reserveonderdelen voor de F-35 aan Israël gesteld.