Noodkreet rijksambtenaren aan kabinet: laat Israël stoppen met geweld

Een groep rijksambtenaren wil dat het Nederlandse kabinet Israël zo snel mogelijk "een halt toeroept en onschuldige burgers beschermt". "Laten we niet toekijken hoe zich een humanitaire catastrofe ontvouwt", schrijven ze.

In een oproep, die inmiddels 267 keer is ondertekend door ambtenaren van alle ministeries, veroordelen ze de "gruwelijke" aanvallen van Hamas op onschuldige Israëlische burgers. Maar ze noemen de reactie van Israël in Gaza "disproportioneel" en "buitensporig".

Nederland telt ruim 138.000 rijksambtenaren. De groep die de oproep heeft ondertekend vindt dat de ambtenaren door de houding van Nederlandse kabinet medeplichtig worden gemaakt. "Dit kunnen en willen wij niet op ons geweten hebben."

Geweten

De oproep is in handen van de NOS, na berichtgeving in de De Telegraaf. De ambtenaren schrijven dat ze zich zorgen maken over de onvoorwaardelijke steun van de internationale gemeenschap, inclusief het Nederlandse kabinet, aan Israël.

Ze stellen dat Israël in het verleden vaker internationale regels heeft overtreden en VN-resoluties naast zich neer heeft gelegd en vinden dat het "excessieve geweld" onmiddellijk moet stoppen. "We hebben geen seconde te verliezen."

De ambtenaren roepen het kabinet verder op tot een "uiterste inspanning" om invloed uit te oefenen op Israël zelf, de Europese Unie, de VS en de VN Veiligheidsraad en daarvoor alle diplomatieke kanalen aan te boren. "Roep op tot de-escalatie, zorg voor dialoog, zet alles op alles om blijvende vrede te bewerkstelligen."

Naast de brief van de rijksambtenaren heeft NRC een brief in handen van ambtenaren op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Die groep stelt onder andere dat Palestijnse burgerdoden minder scherp worden veroordeeld dan Israëlische.

Volgens de groep komt dat omdat "institutioneel racisme ons buitenlandbeleid vormgeeft". Ze willen dat Nederland inzet op de-escalatie. De brief zou door ruim 350 ambtenaren zijn ondertekend.

Ook onder ambtenaren van de Europese Unie is een brief opgesteld. Hierin bekritiseren ze onder meer de "onvoorwaardelijke steun" die Commissie-voorzitter Von der Leyen uitsprak aan Israël.

Uniek

De brieven van ambtenaren zijn opvallend. "Ambtenaren zijn meestal loyaal aan hun minister", zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans in Nieuws & Co op NPO Radio 1. "Dit is redelijk uniek."

Volgens Voermans is de vrijheid van meningsuiting van ambtenaren beperkt. "Ambtenaren hebben in Nederland grondrechten, maar daar is een grens getrokken in de Ambtenarenwet. Het moet zich wel goed verhouden tot je eigen functioneren en de openbare dienst mag niet gecompromitteerd worden door jouw meningsuiting."

Toch mag er veel, stelt Voermans. Hij verwijst naar de antikernwapendemonstraties in de jaren 80, waar ook medewerkers van Defensie bij aanwezig waren. "Daarvan zeggen we eigenlijk: dat moet kunnen. Het zorgt er niet voor dat defensiepersoneel niet functioneert."

Dat ligt anders voor ambtenaren van Buitenlandse Zaken die zich uitspreken tegen de houding van het kabinet in het conflict in Israël. "Als je bij Buitenlandse Zaken werkt en je zit heel dicht op de relaties tussen Nederland en Israël, dan wordt dat wel wat lastiger."

Gesprekken

Het ministerie van Buitenlandse Zaken erkent in een schriftelijke reactie dat de discussie op de werkvloer speelt, "net als in andere organisaties". Inmiddels zijn er gesprekken geweest tussen de dagelijkse leiding van het ministerie en ambtenaren. Volgens het ministerie ging het om een open gesprek "waarin er ruimte was voor ieder om zorgen te delen". De komende tijd verwacht het ministerie vaker dit soort gesprekken te voeren.

Toch benadrukt het ministerie dat persoonlijke meningen van ambtenaren het werk niet in de weg mogen zitten. "Ambtenaren hebben natuurlijk, zoals elke burger, privé-opvattingen", schrijft het ministerie. "Hun advisering moet onafhankelijk en onpartijdig zijn in dienst van het algemeen belang."