Veel minder geld naar belastingparadijzen, veel meer naar het VK

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Nederlandse bv's zijn nog altijd belangrijke draaischijven van de wereldwijde geldstromen, maar opvallend genoeg stroomt steeds meer van dat geld richting het Verenigd Koninkrijk. Dat blijkt uit een recente Kamerbrief over de aanpak van belastingontwijking.

Het gaat om miljarden die multinationals rondschuiven tussen dochterbedrijven in verschillende landen, in de vorm van winstuitkeringen, rente op interne leningen of vergoedingen voor merkrechten (royalties). Dit soort intern geschuif met geld kan een vorm van belastingontwijking zijn, waarbij multinationals het geld uiteindelijk in een land willen laten uitkomen met een zo laag mogelijke winstbelasting.

In de voorgaande jaren maakten Nederlandse bv's steeds zo'n 20 à 25 miljard euro over naar Britse zusterbedrijven, maar vorig jaar verdriedubbelde dat. Dat betekent dus dat er 50 miljard extra naar het Verenigd Koninkrijk gaat. In beide jaren komt dat geld van circa 180 Nederlandse bedrijven en instellingen.

"Dat is wel een hoog bedrag, er moet iets bijzonders aan de hand zijn", zegt de Tilburgse hoogleraar belastingen en openbare financiën Arjan Lejour.

De verhuizing van Shell?

Zowel het ministerie van Financiën als De Nederlandsche Bank (DNB), waar de cijfers vandaan komen, weten niet waardoor de toename komt.

"Wel zijn een aantal mogelijke redenen denkbaar", laat een DNB-woordvoerder weten. Bijvoorbeeld een toegenomen verwevenheid tussen beide landen, want er komt ook meer geld vanuit het VK naar Nederland, hoewel het daarbij 'slechts' om 17 miljard euro extra gaat. "Een tweede mogelijkheid is bijvoorbeeld grotere winsten van Nederlandse dochterondernemingen naar in het VK gevestigde moederondernemingen."

"De verhuizing van Shell zou wel eens een rol kunnen spelen", zegt professor Lejour. Dat oliebedrijf verplaatste eind 2021 het hoofdkantoor van Den Haag naar Londen. Daardoor kan er in 2022 een fikse interne geldstroom op gang gekomen zijn vanuit Nederland naar het Verenigd Koninkrijk.

Maar hoe groot Shell ook is, het lijkt niet voldoende om de gehele toename van 50 miljard te verklaren. Uit het laatste jaarverslag van het inmiddels Britse bedrijf blijkt dat het hoofdkantoor 'slechts' 20 miljard aan dividend incasseert van zijn dochterbedrijven. Dus met die verhuizing meegerekend, blijft er een enorm bedrag over.

Een nieuwe belastingroute?

"Het kan ook een aanwijzing zijn dat het Verenigd Koninkrijk een tussenschakel is geworden om winsten te laten doorstromen naar bijvoorbeeld Bermuda", zegt de Leidse hoogleraar belastingrecht Jan van de Streek.

Nederland voerde in 2021 een nieuwe belasting in, de zogeheten bronbelasting. Daardoor moeten bedrijven nu geld betalen als ze rente en royalties overmaken naar dochterbedrijven in belastingparadijzen. "Maar die belasting geldt niet voor geldstromen naar het VK", zegt Van de Streek. "En daar heffen ze bijvoorbeeld geen belasting op dividenduitkeringen aan dochterbedrijven in landen zonder winstbelasting."

Volgens de Leidse belastingprofessor zou het dus kunnen dat een paar grote bedrijven hun geldstroom vanuit Nederland hebben omgelegd via het VK.

"Maar zelfs als dat duidt op een nieuwe belastingroute, dan is 30 miljard nog wel heel hoog", zegt Lejour. Ter vergelijking: zelfs Google sluisde 'maar' zo'n 20 à 25 miljard euro per jaar door en dat bedrijf stond jarenlang bekend als de grootste gebruiker van de Nederlandse route.

Direct naar belastingparadijzen

Uit de Kamerbrief blijkt verder dat er de laatste jaren minder geld direct uit Nederland naar belastingparadijzen is gegaan. "De effecten van de bronbelasting lijken zich blijvend te manifesteren", schrijft staatssecretaris Marnix van Rij. Hij benadrukt dat de uitgaande stromen naar 'laagbelastende jurisdicties' (lees: belastingparadijzen) zijn afgenomen van 38 miljard euro in 2019 naar 6 miljard in 2022.

Daarbij laat hij wel een nuance weg. De daling komt vooral door de koersverandering van Google. Door nieuwe wetgeving in de VS en Ierland stopte de internetgigant in 2019 met de route via Nederland naar belastingparadijs Bermuda. Dat effect is meteen te zien in de cijfers: de uitgaande stroom zakt al in 2020 van 38 naar 6 miljard. Dat is dus al een jaar voordat de bronbelasting in Nederland werd ingevoerd.

Dat er nog steeds bedrijven geld vanuit Nederland naar landen als Bermuda, Anguilla of Barbados sturen, betekent overigens niet meer dat die bedrijven helemaal geen belasting betalen. Ze moeten nu immers in Nederland belasting betalen over het uitgaande geld. Deze bronbelasting leverde de laatste jaren zo'n 55 miljoen euro per jaar op voor de schatkist.