Lage opkomst gratis HPV-vaccinatie, vrouwen die wel willen mogen niet

• Noor de Kort

  redacteur Online

Bijna een jaar na de aftrap van de HPV-vaccinatiecampagne voor jongeren tussen de 19 en 27 jaar valt de opkomst tegen. Ruim 1,3 miljoen jongeren komen in aanmerking voor de gratis dubbele prik die beschermt tegen ernstige vormen van kanker. Daarvan haalde nog maar 21 procent er een op, blijkt uit cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) van eind september.

Voor een volledige vaccinatie zijn twee prikken nodig, met daartussen minimaal vijf maanden. Oorspronkelijk zou de HPV-campagne tot eind dit jaar lopen, maar vanwege de tegenvallende opkomst werd die deze zomer al verlengd tot 1 juni 2024.

Het risico bestaat dat er veel prikken blijven liggen, zegt een woordvoerder van het RIVM. Speciaal voor de campagne zijn prikken ingekocht om zo'n 50 à 60 procent van de doelgroep te vaccineren.

Ondertussen zijn er veel vrouwen van eind 20, die net buiten de leeftijdscategorie vallen en de prik wel willen, maar die niet gratis mogen halen. Als ze hem toch willen, moeten ze zo'n 400 euro betalen. Het tijdschrift Linda.meiden startte daarom in het voorjaar een petitie om de leeftijdsgrens op te rekken tot 30 jaar. "De grens is nu onlogisch hard", vindt redacteur Gaby Boterkooper.

Geen makkelijke groep

Van de 1,3 miljoen jongeren die een gratis prik kunnen halen, zijn er 900.000 man. Zij hebben in vergelijking met vrouwen meer interesse. Van de uitgenodigde vrouwen haalde tot nu toe 16 procent de eerste prik, terwijl dat bij de mannen 22 procent is.

Maar over het algemeen is de opkomst dus laag. "We wisten van tevoren al dat het geen makkelijke doelgroep is", zegt een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid.

"Als je 20 bent, ben je met allerlei dingen bezig, maar niet met dat je een keer ziek kan worden op latere leeftijd." Ook speelt volgens de woordvoerder mee dat er sinds de coronapandemie veel discussie is over vaccineren in het algemeen.

'Buiten de boot'

Onder vrouwen die ouder zijn dan 26 jaar, klinkt er dus wel een roep om een gratis prik. "Wij krijgen hier regelmatig vragen over", bevestigt de woordvoerder van het RIVM. De petitie van Linda.meiden om de doelgroep uit de breiden tot 30 jaar is inmiddels zo'n 7500 keer ondertekend. De redactie kijkt nu of het mogelijk is om de handtekeningen aan te bieden aan de Tweede Kamer.

Zelf wil Linda-redacteur Boterkooper ook graag een gratis prik, maar ze is geboren in 1995 en dus net te oud. De groep van 27 tot 30 jaar valt volgens haar buiten de boot. "Zij kunnen zich niet gratis laten vaccineren en moeten ook nog drie jaar wachten op hun eerste gratis uitstrijkje." Hiermee wordt onderzocht of er HPV in de baarmoederhals aanwezig is.

NOS op 3 maakte eerder een explainer over HPV:

De groep vrouwen die nu 27 tot 30 jaar is, kreeg in 2009 wel een uitnodiging voor een gratis HPV-vaccinatie, maar die campagne was "minder succesvol dan verwacht", schrijft het RIVM op de eigen website. In de media was destijds veel discussie over de effectiviteit van het vaccin en eventuele bijwerkingen.

"Mijn ouders zeiden toen: 'Er is te weinig onderzoek naar gedaan, dus we hebben liever niet dat je hem neemt'", zegt Boterkooper. "Ik denk dat veel ouders dat toen tegen hun kinderen hebben gezegd. Ik was 14 jaar en kon niet zelf een weloverwogen keuze maken." Ze hoopt dat vrouwen van eind 20 alsnog de mogelijkheid krijgen om zich gratis te laten vaccineren.

Niet uitbreiden of verlengen

Maar het ministerie van Volksgezondheid is niet van plan om de doelgroep voor de gratis HPV-vaccinatie uit te breiden. De groep is bepaald op basis van een advies van de Gezondheidsraad, zegt de woordvoerder. "De Gezondheidsraad kijkt naar het effect van het vaccin op bevolkingsniveau. Boven de 26 jaar is het maar de vraag of het effectief is."

Hoe ouder, hoe groter de kans is dat je al een keer bent besmet met HPV, vervolgt de woordvoerder. En dan is de effectiviteit volgens hem minder. "Ik snap de frustratie, maar wij hebben aan deskundigen advies gevraagd en dat volgen we."

Ook stopt de campagne volgens de woordvoerder definitief halverwege volgend jaar. "Met de eerdere verlenging tot 1 juni 2024 willen we zoveel mogelijk mensen de kans geven om de twee prikken te halen. Maar er zijn geen plannen voor verdere verlening."

Wel zegt staatssecretaris Van Ooijen dat hij volgend jaar, als duidelijk is hoeveel doses er over zijn, wil kijken of daar nog een goede bestemming voor gevonden kan worden. "We hoeven ze niet weg te gooien", zegt hij, "want gelukkig hebben ze behoorlijke houdbaarheidsdatum, tot en met 2027."