Prins Bernhard bleef tot zijn dood nazi-lidmaatschap ontkennen, maar hield de kaart

"Ik was nooit een nazi", verklaarde prins Bernhard kort voor zijn dood. Hij kon dat met zijn hand op de bijbel beloven, zei de prins stellig in een interview met de Volkskrant. Hij zou geen partijcontributie betaald hebben en ook niet in het bezit zijn geweest van een kaart.

Nu is zijn originele lidmaatschapskaart van de NSDAP gevonden. Hiermee is onomstotelijk bewezen dat hij lid was van de nazipartij van Adolf Hitler in de jaren 1930. Historici twijfelden daar al niet meer aan na verschillende vondsten. Desondanks bleef Bernhard, die in Duitsland opgroeide, zijn verleden ontkennen tot zijn dood in 2004.

Dat Bernhard al die tijd gelogen heeft, verbaast journalist Jan Tromp niet. Hij interviewde de prins destijds voor de Volkskrant. "Hij had zichzelf ervan overtuigd dat hij geen lid was geweest. Er was geen weg meer terug", denkt Tromp. "Wij zaten in zijn kamer en boven op zolder lag het kaartje van zijn lidmaatschap, stel ik mij zo voor."

'Historische sensatie'

Dat de originele kaart nog bestond, had Tromp nooit voor mogelijk gehouden. "Het is spectaculair dat we nu dit bewijs hebben." De kaart werd in 2019 gevonden in het persoonlijke archief van de prins op Paleis Soestdijk door Flip Maarschalkerweerd, oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief. Hij onthult dit in zijn boek De achterblijvers, dat woensdag verschijnt.

"Opeens hou je die kaart vast", zegt Maarschalkerweerd tegen de NOS over het moment van de vondst. "Als historicus ging mijn hart een beetje harder kloppen. Wat je voelt, is een historisch sensationeel moment." Wel vond hij het opmerkelijk dat de kaart in Bernhards archief zat, omdat de kaart in 1937 was ingeleverd bij de NSDAP in Duitsland.

Na de oorlog kreeg Bernhard zijn kaart opgestuurd vanuit Berlijn, ontdekte Maarschalkerweerd. Bij de lidmaatschapskaart zat een briefje waarop stond dat Bernhard het recht had om de kaart zelf in zijn bezit te hebben en ermee kon doen wat hij wilde.

De NSDAP werd in 1920 opgericht en had een ideologie van extreem nationalisme en racisme. Een paar jaar voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in 1936, gaf Bernhard zijn lidmaatschap op. In dat jaar verloofde hij zich met prinses Juliana, de oma van koning Willem-Alexander. Op het verlovingsfeest brachten Duitse gasten de Hitlergroet.

De kaart zelf heeft de prins dus nooit vernietigd, wat Maarschalkerweerd verbaast. "Ik begrijp het niet goed. Ik weet wel dat hij een bewaarder was en dat paleizen enorme zolders en kelders hebben." Een duidelijke verklaring heeft de historicus niet. "Het zou kunnen dat hij vergeten is dat hij het heeft gehad."

Historicus Annejet van der Zijl denkt dat de prins de kaart bewust heeft gehouden. "Ik kan niet anders concluderen dan dat hij hechtte aan die periode in zijn leven. Hij is altijd heel trouw gebleven aan vrienden uit die tijd, die overtuigde nazi's waren. Ook na de oorlog is hij die vriendschappen blijven onderhouden."

Van der Zijl ontdekte in 2010 bij het schrijven van haar proefschrift over Bernhard dat hij lid was geweest van een studentenvereniging van nationaalsocialisten: ze vond de lidmaatschapskaart van de Deutsche Studentenschaft. Hierop stond ook dat hij lid was van de NSDAP.

Dat was een bevestiging van eerder bewijs dat aan het licht was gekomen. In de jaren 30 werd door de Amerikanen een kopie gemaakt van de NSDAP-kaart. In 1996 werd die kopie gevonden door twee Nederlandse historici. Bernhard gaf toen wel toe lid te zijn geweest van de jongerenafdeling van de SS, en zei dat dit moest om zijn examens te halen.

Archief openbaar gemaakt

Het naziverleden van de prins staat in schril contrast met zijn reputatie als verzetsheld in de Tweede Wereldoorlog. Vanuit Londen kreeg hij de leiding over het verzet. "Het is een heel gespleten leven wat deze man gehad heeft", zegt Van der Zijl. "Na de oorlog was er geen weg meer terug. Hij had zichzelf als verzetsheld neergezet."

Jaren geleden gaf koning Willem-Alexander toestemming om het archief te openen. De koninklijke familie wist dus dat er informatie over de opa van de koning naar buiten kon komen. "Er is een beleid om de archieven na 75 jaar openbaar te maken", zegt Maarschalkerweerd. "Ook als er controversiële zaken tussen zouden zitten."

De koning heeft nog niet gereageerd op de vondst.