Spitting Image-poppen komen 'thuis' op de Cambridge-universiteit

Stakersrellen, economische malaise, politiek gekonkel, een tanend imperium en een dreigende nucleaire apocalyps; genoeg redenen tot doemdenken in de jaren 80. Maar 's zondagavonds konden de Britten er even om lachen dankzij Spitting Image.

Het archief van de onbeschaamde tv-satire is nu opgenomen in de bibliotheek van de Cambridge Universiteit. Ter ere daarvan zijn op een tentoonstelling poppen, ontwerpen en fan- en haatbrieven te zien.

Spitting Image was een unieke loot aan de stamboom van Britse humor. In de hoogtijdagen van thatcherisme en reaganomics werd de actualiteit met karikaturale poppen op de hak genomen. Koefnoen gekruist met de Muppet Show. De Britse premier werd afgeschilderd als een haaibaai omringd door laffe jaknikkers, de Amerikaanse president werd een verstrooide oorlogshitser.

En passant werd uiteraard nog even de koninklijke familie gefileerd, met koningin Elizabeth als huismoedertje in krulspelden, Charles die gretig wacht op haar dood en prins Philip die maar aanstootgevende onzin uitkraamt. Dat het programma het aandurfde zelfs de alom geliefde Queen-Mum neer te zetten als seniel drankorgel was ronduit schokkend voor veel Britten.

"We kregen letterlijk twee zakken post per week", vertelt producer John Lloyd bij de opening van de tentoonstelling. "En dat in een tijd dat je er nog moeite voor moest doen: een pen pakken, een postzegel op de envelop, uitzoeken wat ons adres was en dan naar de brievenbus."

"Het liep enorm uiteen", herinnert Lloyd zich de inhoud. "Dan las je dingen als 'ik ben al acht jaar werkeloos en wilde zelfmoord plegen, maar wachtte zondag af om nog een keer te lachen en nu kan ik er weer een week tegenaan', maar ook 'communistische klootzak, ik hoop dat je kanker krijgt en sterft'."

Duidelijk was in ieder geval dat wie niet had gekeken maandagochtend met de mond vol tanden stond op werk of school. De serie, die liep tussen 1984 en 1996, trok op zijn hoogtepunt wekelijks 15 miljoen kijkers. Spitting Image won twee keer een Emmy, de hoogste internationale televisieprijs. Een poging de show terug te brengen met Boris Johnson, Greta Thunberg en Donald Trump strandde vorig jaar na twee seizoenen.

Buckingham zwijgt

Beroemdheden hadden een haat-liefdeverhouding met het programma. Een persiflage kon aan je blijven plakken. Zo vonden de makers John Major zo kleurloos dat ze voor hem een volledig grijze pop gebruikten en hem een voorliefde voor doperwtjes gaven.

Aan de andere kant: als je niet voorbijkwam betekende het dat je eigenlijk niks voorstelde. "Kabinetsleden die er niet in zaten, wilden dat wel graag. Het was een erkenning", verklapte staatssecretaris Edwina Currie, die sportief genoeg haar eigen mombakkes kocht toen het programma afliep.

De koninklijke familie had officieel geen mening over de parodie, blijkt op de tentoonstelling. "Voor zover bekend heeft geen van de leden van het Koninklijk Huis het programma ooit gezien en daarom kunnen we er geen commentaar op geven", schreef Buckingham Palace op de vraag of een van de hoogheden wilde bijdragen aan een Spitting Image-boek.

Een leugen, onthulde prinses Diana later aan komiek Stephen Fry. "Ze hebben er een bloedhekel aan, maar ik ben er gek op", antwoordde de ex-vrouw van Charles toen ze zich naar huis haastte om de show te zien.

Traditie van satire

De universiteit vindt het archief uitstekend bij de prestigieuze bibliotheek passen. Niet alleen studeerden geestelijk vaders Peter Fluck en Roger Law aan de Cambridge School of Art, het materiaal sluit ook naadloos aan op de bestaande collectie satirische werken uit de 18e, 19e, en 20e eeuw. Bovendien huist Cambridge het archief van Margaret Thatcher, het eeuwige doelwit van de show.

John Lloyd vult nog aan dat het programma ook een plekje verdient vanwege de maatschappelijke impact. "Een hele generatie kinderen kon tien leden van het kabinet en vier uit de oppositie opnoemen. Zou jou dat vandaag de dag nog lukken?"