Herbouwen of verkopen? Op Maui dreigt handel in grond

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

Terwijl reddingsteams met speurhonden nog steeds zoeken naar lichamen onder het puin, wordt in Lahaina langzaam de blik op de toekomst gericht. Hoe nu verder met de oude hoofdstad van wat ooit het Koninkrijk Hawaï was?

De hulpverlening gaat een nieuwe fase in. Op de korte termijn zijn er zorgen over de tijdelijke huisvesting van enkele duizenden inwoners. Op de lange termijn dreigen de hoge grondprijzen een belangrijk probleem te worden. Inwoners zijn bang dat het stadje in handen valt van investeerders en speculanten, een gevoel dat deels wordt gevoed door complottheorieën.

De brand die het historische stadje van 13.000 inwoners bijna compleet heeft verwoest, is de dodelijkste natuurbrand in de Verenigde Staten sinds 1918. Tot nu toe zijn 111 doden geteld, daarmee is de brand dodelijker dan de Camp Fire-brand in 2018, die aan 85 inwoners van Californië het leven kostte.

Vanuit de lucht is goed te zien hoe groot de schade in Lahaina is:

Bijna 3000 gebouwen zijn verwoest, voornamelijk woningen. Verzekeraars schatten de schade op 3,2 miljard dollar, maar de gouverneur van Hawaï houdt rekening met zo'n 6 miljard dollar aan schade.

Noodsteun

Veel inwoners zijn dakloos geworden en worden opgevangen in gymzalen of schoolgebouwen. De bedoeling is dat zij tijdelijke woonruimte aangeboden krijgen in hotels of bnb's.

De federale overheid heeft een eenmalige vergoeding van 700 dollar per persoon beschikbaar gesteld voor inwoners. Dat bedrag kunnen ze gebruiken voor hun eerste levensbehoeften in de dagen na de ramp.

Huiseigenaren kunnen daarnaast rekenen op geld van de overheid en verzekeraars voor het opnieuw bouwen van hun woning, maar de ervaring leert dat het jaren kan duren voordat deze bedragen worden uitgekeerd.

Herbouwen of verkopen

Veel gezinnen staan nu voor de vraag: het huis inderdaad herbouwen, of de grond verkopen en verhuizen. Geen makkelijke keuze. Opbouwen zal ondanks de fondsen veel spaargeld kosten, des te groter wordt de verleiding van het snelle geld van een verkoop.

Voordat de brand het stadje verwoestte waren de huizenprijzen in Lahaina al hoog. De regio is geliefd bij toeristen, wat een grote vraag naar bnb's en vakantiehuizen betekent.

De prijs van een gemiddelde woning is opgelopen tot 1,2 miljoen dollar, voor veel bewoners die er opgegroeid zijn onbetaalbaar. De kosten van levensonderhoud zijn nergens in Amerika zo hoog als op Hawaï. Sinds 2020 wonen mede daardoor meer Hawaïanen op het vasteland van Amerika dan op de eilanden zelf.

Miljonairs en vastgoedhandelaren

Die huizenprijzen leiden al jaren tot spanning tussen de lokale bevolking aan de ene kant en miljonairs en vastgoedhandelaren aan de andere. Die spanning is door de brand sterk gestegen. De angst van de lokale bevolking is dat ze hun stadje nu definitief zullen verliezen aan het grote geld en rijke toeristen.

Inwoners roepen elkaar op om niet toe te geven aan verleidelijke aanbiedingen voor hun grond. "Alsjeblieft, doe het niet, ik weet dat het moeilijk is en het veel makkelijker voelt om naar het vasteland te vertrekken, maar we kunnen onze mensen niet blijven verhuizen", smeekt inwoner Tiare Lawrence haar volgers op Instagram. "We gaan het geld bijeenbrengen en ons stadje opnieuw opbouwen, dus ga alsjeblieft niet weg."

Verbod op grondhandel

Gouverneur Green van Hawaï heeft duidelijk gemaakt dat hij inwoners wil beschermen tegen opportunistische kopers. Hij heeft de procureur-generaal opgedragen te kijken naar een verbod op grondtransacties in Lahaina, hoewel daar juridische belemmeringen voor zijn.

"Ik probeer ervoor te zorgen dat niemand slachtoffer wordt van grondroof", zei Green woensdag tijdens een persconferentie. "Mensen zijn getraumatiseerd. Benader hen alstublieft niet met een aanbod om hun grond te kopen. Ze niet tegen hun familie dat ze veel beter af zijn met een deal. Dat staan we niet toe."

Toen Green in januari tot gouverneur werd benoemd, noemde hij betaalbare woningen voor Hawaïanen een van zijn grootste prioriteiten.

Complotten

De angst voor het opkopen van grond wordt verder gevoed door complottheorieën over hoe de brand is ontstaan. Online gaan verhalen rond dat het vuur zou zijn aangestoken door rijke bewoners en huizenbezitters op het eiland, opdat zij meer waardevolle grond kunnen opkopen.

De brandweer heeft tot nu toe nog niet achterhaald hoe de branden zijn ontstaan. Bewijs dat deze bewust zijn aangestoken met het oog op aantrekkelijke gronddeals is er niet.