Experimenteel kankermedicijn in beeld als antwoord op longcovidklachten

Er is een nieuwe belangrijke stap gezet in het onderzoek naar long covid. Immunoloog René Lutter van het Amsterdam UMC ontdekte dat een enzym de oorzaak is van de oververmoeidheid bij patiënten met long covid. Een experimenteel kankermedicijn zou de productie van dit enzym tot stilstand kunnen brengen.

Lutter onderzoekt samen met zijn team al twee jaar lang het bloed van longcovidpatiënten en de organen van overleden patiënten met long covid. Naar schatting zijn er in Nederland meer dan 100.000 mensen die jaren na hun covidinfectie nog steeds flinke klachten hebben.

Eén van hen is Karianne:

"We moeten het allemaal nog testen, laten we voorzichtig zijn en mensen geen valse hoop geven", zei Lutter er meteen bij in het NOS Radio 1 Journaal. Toch werpen zijn bevindingen een nieuwe blik op long covid.

IDO-2-enzym

De immunoloog kwam per toeval het enzym IDO-2 op het spoor. Hij is gespecialiseerd in astma. Bij patiënten met die longziekte is vaak het IDO-1-enzym in het bloed te zien. Hij verwachtte dat dit ook bij longcovidpatiënten het geval was, maar stuitte op een broertje. "Tot mijn verbazing zag ik eigenlijk niet eens zoveel van IDO-1. Ik zag alleen IDO-2."

Het onderzoeksteam kwam erachter dat het lichaam het IDO-2-enzym aanmaakt om een covidinfectie te bestrijden. Een tijd na een covidinfectie verdwijnt dit enzym bij de meeste mensen. Bij patiënten met long covid blijft het lichaam het IDO-2-enzym produceren, waardoor zij oververmoeid blijven. De rem is eraf en dat zorgt ervoor dat lichaamscellen beschadigd raken of doodgaan.

In de organen van overleden covidpatiënten trof Lutter dan ook "een waanzinnige hoeveelheid" van het enzym aan. Ook in het bloed van alle vijftien longcovidpatiënten die momenteel door het team worden onderzocht is IDO-2 gevonden.

Lutter ontdekte dat een stof die wordt getest op kankerpatiënten mogelijk een remmende invloed kan hebben op de aanmaak van het IDO-2-enzym. Hij testte een kleine hoeveelheid van de stof op bloedmonsters van zes patiënten. Bij ieder monster neemt het enzym in de cellen zeer sterk af waardoor er minder schade aan de cellen optreedt.

Nog niet op mensen getest

Het medicijn is nog niet daadwerkelijk op patiënten getest. Het is dus nog niet duidelijk of het in de praktijk dezelfde werking heeft als in het laboratorium. Daarvoor ligt de studie-opzet klaar en is de subsidieaanvraag ingediend. Lutter wil vier verschillende doses van het medicijn uitproberen bij 36 patiënten.

Twee grote fabrikanten produceren het medicijn: Brystol Myers Squibb (BMS) en Bayer. "De studie naar het medicijn zit in fase 1. Dat is een soort veiligheidsstudie", legt Lutter uit.

Dat zorgt meteen voor een grote kink in de kabel. Doordat de werking van het medicijn nog wordt onderzocht, zijn de fabrikanten terughoudend in het verstrekken van het middel. "Bayer is erg geïnteresseerd. Maar omdat de studie nog niet is afgerond, twijfelen ze of ze het medicijn willen vrijgeven. BMS wil helaas niet reageren", zegt Lutter.

Het is dus nog niet duidelijk of het onderzoeksteam aan het medicijn kan komen. Lutter hoopt het middel zo spoedig mogelijk te mogen gebruiken om te zien of het werkt.

'Niet acceptabel'

Michael Rutgers, voorzitter van patiëntenorganisatie PostCovid NL en directeur van het Longfonds, vindt het "niet acceptabel" dat het medicijn nog niet beschikbaar is.

"Deze resultaten laten zien hoe belangrijk het is om onderzoek te blijven doen naar long covid", stelt Rutgers. "Het geeft hoop. Deze groep patiënten heeft heel lang geen hoop gehad. Het worden kasplantjes. En het zijn er tienduizenden."

Rutgers wil de onderzoekers zo veel mogelijk bijstaan. "We gaan kijken of we kunnen helpen om geld te vinden voor het onderzoek." Ook wil hij bemiddelen bij het overleg met de farmaceuten.

De uiteindelijke hoop is dat het medicijn de klachten van patiënten met long covid kan verminderen. "We weten niet of het werkt. Maar ik denk wel dat het een manier is om te voorkomen dat dingen ernstiger worden", zegt Lutter. Hij hoopt op volledig herstel bij de patiënten: "Maar we moeten nog voorzichtig zijn om dat te zeggen."