Noodzakelijk én speciaal in trek, 'grijze muizen' hebben het moeilijk in de winkelstraat

In de winkelstraat houden steeds meer ondernemers de adem in. Door de hoge inflatie worden consumenten kritischer, terwijl het personeel hoger loon eist en het energiebedrijf en de huurbaas de prijzen omhoog duwen. Dinsdag besloot winkelketen Big Bazar nog om dit jaar zeker 13 van de 125 winkels te sluiten wegens onenigheid met de verhuurder.

Toch lijden de winkelstraten daar nog niet onder, bijvoorbeeld door een stijgend aantal faillissementen. "Wij lezen ook verhalen over huurachterstanden bij mkb'ers, maar in het winkelcentrum zien wij dat niet echt terug", reageert woordvoerder Rik Janssen van Wereldhave. De vastgoedinvesteerder bezit elf grote winkelcentra in Nederland, en is daarnaast actief in Frankrijk en België.

Grote leegstand komt in de vanmorgen gepubliceerde halfjaarcijfers weinig voor. De huurinkomsten van Wereldhave stijgen flink en de winst steeg met 27,2 procent. "De huren die wij aan de winkeliers vragen kunnen we laten meestijgen met de inflatie", zegt Janssen. "De gerapporteerde huuromzetten stijgen, maar de meeste huurders hebben de omzet ook zien stijgen."

Wereldhave herkent het beeld van de Nederlander die de hand op de knip houdt, maar plaatst een kanttekening. "De meer traditionele retailer heeft het wel lastig", verwijst Janssen naar Big Bazar. "Maar de zogenoemde daily life retail doet het goed, denk aan de supermarkten en drogisten. En de speciaalzaakjes ook."

Grijze muizen

Gert Jan Slob van analysebedrijf Locatus herkent het beeld. De rol van eventuele huurstijgingen moet niet overdreven worden, vindt hij. "De huurprijs is voor winkels toch vaak zo'n 10 procent van de totale kosten. Dus als de huur met 10 procent omhoog gaat, is dat 10 procent van 10 procent. Veel zwaarder drukken de personele kosten, die vaak goed zijn voor 30 à 40 procent van de totale kosten voor een winkel. Dat tikt wél aan."

Ondanks de nog relatief goed gevulde winkelstraten voorziet retailbankier Dirk Mulder van ING problemen. "De omzetten nemen nog toe door prijsverhogingen, maar de hoeveelheden verkochte spullen loopt terug. De vraag is steeds: wat doet de consument? Die gaat nu nog wel uit eten, op vakantie en naar festivals, maar is verder voorzichtiger."

"Wat noodzakelijk én speciaal is blijft in trek", oordeelt consumentenpsycholoog Patrick Wessels over de winkelstraat. "Denk aan de supermarkt en de traiteur. Daartussenin zitten grijze muizen, waarvan het mij sowieso verbaast dat zij er überhaupt nog zijn. De traditionele retailer met een onduidelijk profiel zal niet van de één op de andere dag verdwijnen. Het aanbod bepaalt de vraag. Als zo'n retailer naast een drukbezochte supermarkt en drogist zit, zal de aanloop blijven bestaan."

Panden vullen

Meeveranderen in het winkelgedrag van consumenten is volgens Mulder niet voor elke winkelier even makkelijk. "Ondernemers hebben steeds minder geld in kas om belasting te betalen, laat staan om te investeren voor de toekomst. De komende twee jaar zal je daarom steeds meer een splitsing zien in de winkelstraat tussen de goede en slecht presterende bedrijven."

Peter van Heerde, sectormanager Retail & Groothandel bij Rabobank, spreekt van een al tien jaar durende trend waarin veel winkels verdwijnen. "Veel panden worden dan gevuld met horeca of dienstverlening. Of de vastgoedeigenaar bundelt panden voor een supermarkt. Er komt nog vaak wel iets nieuws in, al dan niet tijdelijk met een pop-upconcept."

Ook Wereldhave sorteert daarop voor. "We anticiperen op vervanging: iets waar mensen op zitten te wachten, zoals sportschool of tandarts."

Juiste mix

Toch vragen zowel de analisten zich af hoelang deze trend echte leegstand kan voorkomen. "Het houdt ook een keer op met het aantal sportscholen en koffietentjes in één winkelstraat", verwacht Mulder.

"Een combinatie van dagelijks en niet-dagelijks is noodzakelijk om een straat levendig te houden", vult Van Heerde aan. "Je ziet nu vaker dat de bestemming verandert in een leeg winkelpand. Bijvoorbeeld het oude V&D-pand aan de Kalverstraat in Amsterdam, dat een showroom voor een automerk wordt."

Mulder ziet daarin ook een oplossing. "Je moet kijken of je winkelgebieden kunt omvormen tot werken-wonen-winkelen. Dus meer woningen boven winkels. En aan het Rokin zitten nu grote bedrijven zoals Adyen in winkelpanden. Het is dus mogelijk."