De wereld van twaalfjarige kinderen in Nederland verandert drastisch deze maanden: na de vakantie de grootste verandering, naar de middelbare school, en ook nog het vertrek van de enige minister-president die je ooit hebt meegemaakt. Na bijna 13 jaar premierschap kondigde Mark Rutte vandaag zijn vertrek aan.
Niemand zag het aankomen en de precieze gevolgen zijn nog ongewis. Maar dat de komende maanden van alles verandert op het politieke speelveld in Den Haag, is wel duidelijk.
Om te beginnen bij de partij waarvan Rutte al 17 jaar de politiek leider is. De VVD heeft een nieuwe partijleider nodig, maar er staat geen gedoodverfde kandidaat klaar. Dilan Yesilgöz wordt het meest genoemd. De minister van Justitie en Veiligheid leidde de migratiegesprekken in het kabinet de afgelopen maanden en dat deed ze met verve, klinkt het.
Niet zonder gevaar
Eerder werd ook Edith Schippers getipt, de kersverse VVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer. Die kwam vorig jaar na jarenlange afwezigheid terug naar politiek Den Haag en dat leidde tot het idee dat ze weleens Ruttes opvolger kon worden. Maar Schippers heeft het in de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen niet laten zien, is het oordeel binnen de partij. En ze wil ook niet, heeft ze laten weten.
Dan is er nog Sophie Hermans, de fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Die zegt nog na te denken over haar kandidatuur, maar er wordt getwijfeld of ze het wel echt wil. Verder is oud-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff populair onder VVD-leden, maar hij heeft al meermaals gezegd geen interesse te hebben.
Overigens is in Ruttes voetsporen treden niet zonder gevaar. Vaak verliest een partij flink bij de verkiezingen na het vertrek van een premier. En dan begin je als kersverse VVD-leider dus met een achterstand. Het partijbestuur wil deze week nog met een kandidaat te komen.
Kijk hier hoe kinderen die nog nooit een andere premier hebben meegemaakt denken over Ruttes vertrek:
Maar ook andere partijen moeten aan de slag deze zomer. Het CDA bijvoorbeeld. Enkele uren voor Rutte kondigde minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra zijn vertrek aan als partijleider. En kort na Rutte voegde CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma zich daarbij, die vrijwel direct reclame begon te maken voor "een nieuwe generatie" CDA-politici. Hij noemde er geen bij naam, maar het is geen geheim dat Kamerleden Henri Bontenbal en Derk Boswijk goed liggen binnen de partij.
Dan is er nog een derde partij binnen de geklapte coalitie waarvan (in ieder geval voor de buitenwacht) onduidelijk is wie de kar gaat trekken: D66. Het is namelijk allerminst zeker dat Sigrid Kaag de lijst opnieuw wil aanvoeren.
Op vragen over haar kandidatuur zei Kaag nog geen 'ja' of 'nee', maar ze gaf eerder wel aan dat haar dochters vanwege bedreigingen hopen dat ze wat anders gaat doen. Klimaatminister Rob Jetten wordt door sommigen als logische opvolger gezien en ook de huidige fractievoorzitter Jan Paternotte wordt genoemd.
Groot vraagteken op links
Op links is er ook een groot vraagteken wat betreft de toekomst. PvdA en GroenLinks gaan vergaand samenwerken met een gezamenlijke kieslijst en programma, mits de leden ermee instemmen. Maar wie daar vervolgens leiding aan moet geven, is nog geen uitgemaakte zaak.
Vanzelfsprekend klinken de namen van de huidige GroenLinks-leider Jesse Klaver en PvdA-leider Attje Kuiken. Beiden hebben het niet uitgesloten, maar het kan ook dat de combinatie-leider buiten het Haagse wordt gezocht. Onder meer de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman en Eurocommissaris Frans Timmermans worden genoemd, beiden PvdA.
Factor van belang
En dan wordt er natuurlijk nog gekeken naar BBB. Dat die partij het goed gaat doen bij de Tweede Kamerverkiezingen staat vast. De Provinciale Statenverkiezingen in maart waren een daverend succes en een verveelvoudiging van het aantal Tweede Kamerzetels (nu één) kan niet uitblijven. BBB kan zelfs zomaar de grootste worden.
Binnen deze partij is het politiek leiderschap onomstreden; er klinkt geen onvertogen woord over Caroline van der Plas. Maar premierskandidaat is ze niet, zegt ze zelf. "Ik denk dat het echt niks is voor mij", zei Van der Plas vandaag nog in een interview met Trouw. Wie dan de BBB-kandidaat voor het Torentje moet zijn, vertelt de partijleider niet.
Van der Plas heeft wel bij herhaling gezegd dat ze het partijloze Kamerlid Pieter Omtzigt wil binnenhalen voor BBB (niet per se als premierskandidaat trouwens). Maar de gewezen CDA'er heeft zich nog niet uitgelaten over zijn toekomst.
Mocht hij zich ergens bij aansluiten of een eigen partij beginnen, dan kan Omtzigt een factor van belang zijn in Den Haag. Hij is populair en volgens sommige peilingen kan een Omtzigt-partij hoge ogen gooien. Dat zijn wel peilingen van een fictieve situatie, dus voor wat het waard is.
Roerige tijden
Het beloven dus roerige tijden te worden in aanloop naar de eerste Tweede Kamerverkiezingen in jaren zonder Mark Rutte. Nederland moet op zoek naar een nieuwe premier en de strijd ligt volledig open.
Voor de kersverse brugklasser die wil weten wie zijn/haar tweede premier wordt, is het nog wel even afwachten. De verkiezingen zijn naar verwachting in november en daarna volgt nog een formatie. Het is dan ook niet uitgesloten dat Ruttes opvolger zich pas in het tweede middelbareschooljaar van de komende generatie brugklassers aandient.
Dertien jaar aan het roer staan is lang voor westerse landen, blijkt wel uit dit overzicht:
