'Oorlog in Oekraïne leidt tot omslag in het denken over veteranen’
Het centrum van Den Haag staat vanmiddag voor de 19de keer in het teken van Veteranendag, met onder meer een defilé dat wordt afgenomen door de koning en een manifestatie op het Malieveld. Centraal staat de waardering en erkenning van veteranen die zijn ingezet in dienst van de vrede, nu en in het verleden.
Veteranendag begint met een openingsprogramma in de Koninklijke Schouwburg, waar premier Rutte een toespraak houdt voor de genodigde veteranen en andere gasten.
5 miljard erbij
Sinds de oorlog in Oekraïne is er een kentering merkbaar in de manier waarop er naar defensie en het werk van militairen en veteranen wordt gekeken, zegt militair-historicus Christ Klep. "Er is veel op defensie bezuinigd na het einde van de Koude Oorlog, zeker de helft, maar met de dreiging van een oorlog op NAVO-grondgebied hoeft niemand meer uit te leggen dat er een krijgsmacht nodig is en dat daar geld in geïnvesteerd moet worden."
Dat de politiek in één regeringstermijn akkoord is gegaan met 5 miljard euro extra voor de krijgsmacht, zegt wat dat betreft genoeg, vindt Klep.
Ook majoor Rob Morsink merkt die omslag in zijn omgeving. Hij is veteraan van missies naar Irak en Afghanistan en leidde als commandant een NAVO-missie naar Litouwen. Daar staan de Nederlandse militairen de NAVO-bondgenoten bij tegen de dreiging van een oorlog met Rusland. "Als ik daar nu met mensen over spreek, krijg ik positieve reacties. Terwijl mensen voor de oorlog met Oekraïne zeiden: 'Litouwen, waar ligt dat ook alweer en waarom zitten wij daar?' Nu weet iedereen waarom we daar zijn."
Geen status voor huidige NAVO-missie
Van de bijna 900 Nederlandse militairen die op dit moment uitgezonden zijn, zit ongeveer de helft voor de NAVO in Oost-Europa. Toch krijgen deze militairen bij terugkeer niet de veteranenstatus. In Nederland is het zo geregeld dat iedere militair veteraan wordt als die in een oorlog gevochten heeft, zoals tijdens de Tweede Wereldoorlog, of voor langere tijd is uitgezonden voor een door de regering uitgekozen vredesmissie, zoals bijvoorbeeld Afghanistan. In de Veteranenwet uit 2012 is onder meer vastgelegd dat de overheid een bijzondere zorgplicht heeft voor deze veteranen.
"Bij de politieke definitie van een veteraan is destijds geen rekening gehouden met de situatie waarmee we nu te maken hebben. Het grijze gebied tussen oorlog en vredesmissie, maar waar wel de continue dreiging van een oorlog op eigen of NAVO-grondgebied is", zegt Klep. Deze groep kan wel rekenen op een herinneringsmedaille na afloop van de missie.
Volgens Morsink is er sprake van 'een nieuwe wereldorde'. "Daar waar we in het recente verleden inzetten als in Irak, Afghanistan en Bosnië hadden, sturen we onze militairen nu naar Litouwen, Bulgarije, Roemenië, maar ook naar openbare wateren en bijvoorbeeld Engeland. Allemaal om ingezet te worden voor een groter goed." Morsink vindt dat ook deze militairen de waardering en het respect verdienen, maar zeker ook de rechten die veteranen krijgen.
"Deze missie gaat om een potentiële strijd tegen een georganiseerd leger. Dat heeft een mentaal effect op de militairen die daar zitten", zegt Morsink. "Ze zien op het nieuws met welke vijand ze te maken kunnen krijgen. De Russen hebben in Oekraïne hele steden van de kaart geveegd. En het bevestigt waarom het belangrijk is dat we zulke NAVO-missies draaien."
Ondanks de toegenomen sympathie en belangstelling voor de krijgsmacht ziet Christ Klep nog geen echt grotere toeloop van mensen die bij defensie willen werken. "Het komt ook doordat Nederland niet zo'n sterke militaire traditie heeft. Dat zie je ook weerspiegeld in het defilé op Veteranendag. Anders dan in bijvoorbeeld landen als Frankrijk of Engeland, die hun militaire traditie veel meer uitventen, is het bij ons nadrukkelijk geen parade vol krijgshaftigheid en tanks."