Grotere vraag naar islamitische begraafplaatsen: 'Van wieg tot graf Nederlander zijn'
Fatima Bajja
redacteur Binnenland
Steeds meer moslims willen in Nederland begraven worden op een begraafplaats met eeuwigdurende grafrust. Gemeenten willen daaraan meewerken, maar door een tekort aan beschikbare grond wordt het moeilijker om aan deze wens te voldoen. De discussie daarover neemt alleen maar toe, constateert de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Momenteel ontvangen gemeenten veel aanvragen van moslimorganisaties die op zoek zijn naar ruimte voor een islamitische begraafplaats. Die willen grond aankopen of ruimte krijgen op gemeentelijke begraafplaatsen, maar dan wel met eeuwigdurende grafrust. Vooral in de Randstad is er volgens de VNG behoefte aan dit soort begraafplaatsen. Maar juist daar is grond schaars en daarmee ook de mogelijkheid om graven voor eeuwig aan te bieden.
Corona bracht ommekeer
De VNG zegt dat gemeenten steeds meer behoefte hebben om ervaringen met elkaar uit te wisselen over hoe ze moeten omgaan met verzoeken voor islamitische begraafplaatsen. Volgens burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem is het ook een onderwerp dat nooit echt onder de aandacht is gebracht, ook niet door moslims zelf. "Voorheen was het gebruikelijk om begraven te worden in het land van herkomst."
Door de coronacrisis is volgens hem een andere werkelijkheid ontstaan. "Vanwege de lockdowns konden overledenen niet gerepatrieerd worden en moesten ze hier begraven worden. Toen ontstond de noodzaak en urgentie om het anders te organiseren."
Geen ruimte
In Arnhem is begin dit jaar een van de grootste islamitische begraafplaatsen geopend van West-Europa. In Haarlem speelt op dit moment de discussie over een dergelijke begraafplaats. Daar heeft de islamitische gemeenschap aangegeven dat een eigen begraafplaats voor hen een prioriteit is. "Mensen geven aan dat ze hier kinderen en kleinkinderen hebben en dat dit hun stad is", zegt burgemeester Jos Wienen. "Ze willen daarom ook hun doden hier begraven."
Volgens Wienen is er weinig ruimte in Haarlem. Hij benadrukt dat zijn stad tot een van de dichtstbevolkte gemeenten van Nederland hoort en dat grond schaars is. "Dat is een constant probleem voor ons. We moeten nieuwe woningen bouwen, maar er is nauwelijks ruimte. Dat betekent dat er voor een begraafplaats, die ook ruimte vraagt, er binnen de bestaande stad geen ruimte is."
Het is in Nederland gebruikelijk dat een graf na een bepaalde periode wordt geruimd. Je betaalt de grafrechten en onderhoudskosten voor een bepaalde tijd. Als deze rechten niet worden verlengd na bijvoorbeeld tien of twintig jaar, dan wordt het graf geruimd. De overblijfselen komen in een verzamelgraf, waarna het graf opnieuw wordt uitgegeven.
Wanneer je volgens burgemeester Wienen voor eeuwige grafrust kiest, dan heb je veel meer grond nodig, omdat je maar één keer gebruikmaakt van de grond. "Daarom hebben wij gezegd dat die ruimte op gemeentelijke begraafplaatsen niet beschikbaar is in Haarlem."
Er is nog een ander probleem: bij eeuwige graven kunnen gemeenten op den duur te maken krijgen met verwaarloosde graven waar niemand naar omkijkt, met alle kosten van dien.
Dag des oordeels
Eeuwigdurende grafrust niet iets wat zomaar losgelaten kan worden, legt Hamed Amrino van Stichting Bijzondere Islamitische Begraafplaatsen uit. Moslims geloven dat de ziel terugkeert naar het lichaam op de dag des oordeels. Hij benadrukt het belang om eeuwigdurende grafrust vooraf vast te leggen, omdat hij vreest dat gemeenten uiteindelijk graven zullen ruimen wanneer er geen contact meer is met de nabestaanden. Eeuwigdurende grafrust is niet vastgelegd in de wet.
Burgemeester Marcouch zegt dat het in Nederland een grondrecht is om conform de religieuze voorschriften begraven te worden. "Ik heb altijd gezegd van wieg tot en met het graf Nederlander zijn. Je bent staatsburger met alle rechten en plichten die daarbij horen. Dat is ook conform je religie erbij horen." De overheid zou volgens hem meer moeite moeten doen om te kijken hoe dat recht gefaciliteerd kan worden.
Discussie binnen moslimgemeenschap
Burgemeester Wienen begrijpt dat een groot deel van de islamitische bevolking op hun eigen manier begraafplaatsen willen inrichten. "Net zoals de katholieken, joden en protestanten dat op hun wijze doen." Hij wil zich er niet mee bemoeien, maar kan zich voorstellen dat het gesprek over eeuwigdurende grafrust binnen islamitische kringen gevoerd gaat worden, omdat men anders in de toekomst tegen ruimtelijke beperkingen zal aanlopen.
Nu is volgens Wienen het aantal sterfgevallen te overzien, maar er komt een moment dat zo'n islamitische begraafplaats ook weer vol ligt. "En dan zal de islamitische gemeenschap zelf moeten beslissen hoe ze hiermee omgaan, omdat we in een land leven waar ruimte schaars is en de kosten hoog zijn."
