EU-akkoord in zicht over asiel en migratie: wat kan er veranderen?
Het wordt morgen een spannende dag in Luxemburg, waar de 27 ministers van Asiel in de EU, onder wie staatssecretaris Eric van der Burg, bij elkaar komen. Op de agenda staan voorstellen die na jaren een doorbraak moeten brengen in het politiek gevoeligste dossier in de Europese Unie, dat over asiel en migratie.
In 2020 kwam de Europese Commissie met voorstellen om de politieke impasse te doorbreken. Tot nu toe lukte dat niet, maar volgens Eurocommissaris Johansson van Migratie is er nu 'momentum', en veel politieke wil om eruit te komen.
Waar gaat het morgen over?
Twee belangrijke voorstellen liggen op tafel. Het eerste gaat over de zogenoemde grensprocedure, die moet gaan gelden voor alle asielzoekers die aankomen zonder identiteitspapieren en voor asielzoekers die weinig kans maken op asiel. Als ze uit landen komen waaruit gemiddelde 20 procent of minder van de mensen asiel krijgt, komen ze in deze procedure terecht. Ze worden dan opgesloten. Daarna wordt gekeken of ze toch recht hebben op asiel. Als dat niet zo is, moeten ze worden teruggestuurd. Het idee is dat kansrijke asielzoekers zo sneller geholpen kunnen worden en de asiel- en opvangsystemen minder snel vastlopen.
Het andere voorstel gaat over de verdeling van asielzoekers over de Europese landen. Die komt al jaren niet van de grond. Volgens het plan kunnen landen kiezen: of mensen overnemen van landen als Italië en Griekenland waar veel asielzoekers binnenkomen, of 20.000 euro betalen per asielzoeker die niet wordt overgenomen. Dat bedrag gaat dan naar de landen waar de mensen aankomen en in de procedure zitten. Ook een combinatie van betalen en overnemen is mogelijk.
Nederland zou volgens deze plannen kunnen kiezen tussen het overnemen van 1500 asielzoekers of het betalen van maximaal 30 miljoen euro.
Waarom lukt het al zo lang niet om EU-afspraken te maken?
Vooral omdat het systeem helemaal vastgelopen is. Iedereen lijkt boos op elkaar. De landen in het zuiden, waar de meeste asielzoekers aankomen, voelen zich in de steek gelaten door rijkere landen als Nederland. Zij moeten iedereen opvangen, zeggen ze, terwijl andere landen geen asielzoekers overnemen.
Nederland vindt juist dat Italië veel te veel mensen door laat gaan naar andere landen zonder dat duidelijk is of ze recht hebben op asiel. Daarom vragen onder meer in ons land relatief veel mensen asiel aan, die volgens de regels in Italië zouden moeten worden opgevangen. Omdat de discussie over asiel en migratie in vrijwel alle EU-landen politiek gevoelig ligt, lukt het al jarenlang niet het hierover eens te worden.
Welke landen twijfelen nog (en waarom)?
De plannen kunnen doorgaan als er een gekwalificeerde meerderheid is. Dat wil zeggen dat minstens 55 procent van de landen met minimaal 65 procent van de Europese bevolking voor is. Daarom is de rol van de grote landen extra belangrijk. Veel zal afhangen van Duitsland en Italië, en die zijn allebei nog niet tevreden.
Duitsland twijfelt vooral omdat in de grensprocedure mogelijk ook gezinnen met kinderen onder de 12 of kinderen die alleen naar de EU gekomen zijn worden opgesloten. Nederland steunt deze voorstellen wel. Italië vindt dat het nog te veel verantwoordelijk blijft en dat andere landen nog meer zouden moeten doen.
Polen en Hongarije zien helemaal niets in de plannen, en ook Oostenrijk zou er niets voor voelen. Hoe het in Luxemburg afloopt, is nog niet te voorspellen.
Waarom zou het nu wel lukken?
Volgens veel mensen in Brussel is er nu grote politieke wil om eruit te komen. Het aantal asielaanvragen in de EU stijgt hard en landen zijn dichter bij elkaar gekomen. Het is nu of nooit, wordt gezegd, ook omdat er over een jaar de Europese verkiezingen zijn. Het zou gênant zijn als er dan, na al die jaren praten, nog steeds niets veranderd is. Toch is het niet uitgesloten dat het alsnog helemaal mislukt.
Waarom is wat in Luxemburg gebeurt ook voor Nederland belangrijk?
Het Nederlandse asielbeleid staat onder grote druk door het sterk gestegen aantal asielzoekers en de opvangcrisis. Het kabinet probeert het al maanden eens te worden over asiel en migratie. VVD en CDA willen de instroom van asielzoekers ontmoedigen en beperken, D66 en de ChristenUnie zijn ruimhartiger. Premier Rutte heeft de VVD ook persoonlijk beloofd iets aan de hoge instroom te doen. Daarbij kijkt hij ook nadrukkelijk naar een 'Europese oplossing'.
