Migranten die komen werken en weer gaan; 'circulaire migratie' in Frankrijk werkt

• Frank Renout

  correspondent Frankrijk

De Marokkaan Ibrahim Boukil (43) zit op zijn knieën tussen de Franse aardbeien. Hij plukt ze en doet ze in een plastic bakje in een krat. Hij begint rond 08.00 uur, dan is het nog koel. Halverwege de middag is het onder de plastic zeilen al te warm om nog te plukken.

"Het is prima werk", vertelt hij. "Ik heb een contract voor vier maanden in het plukseizoen, dus in het voorjaar. Wat ik hier in Frankrijk in vier maanden verdien, zou ik thuis in Marokko in een jaar verdienen. Ik wil het blijven doen tot mijn pensioen."

Beleid van 'circulaire migratie'

Hij is niet alleen. Boukil werkt met zo'n 25 andere Marokkanen op een boerderij in het dorpje Cour-Cheverny in midden-Frankrijk. En dat doen ze allemaal elk jaar opnieuw. Hun komst wordt gecontroleerd door de Franse immigratiedienst OFII, net als hun vertrek na vier maanden.

Het wordt circulaire migratie genoemd. Migranten van buiten de EU mogen minimaal drie en maximaal zes maanden per jaar in Frankrijk komen werken, op verzoek van Franse werkgevers. Na het seizoenswerk moeten ze terug naar huis.

Terug in hun vaderland zijn ze verplicht om bij een lokaal kantoor van de Franse migratiedienst OFII hun papieren te laten afstempelen. Daarmee is officieel vastgesteld dat ze ook echt zijn teruggekeerd. En alleen met dat officiële stempel mogen ze het jaar erna weer naar Frankrijk komen, om opnieuw maximaal zes maanden seizoensarbeid te doen.

En zo herhaalt het procedé zich. Het feit dat ze elk jaar weer 'gecontroleerd' terugkeren naar huis is hun garantie op nieuw seizoenswerk in Frankrijk het jaar erna.

Tienduizenden aanvragen

"De Marokkanen zijn bij de Franse boer in dienst, ze krijgen een officieel contract", vertelt Rémy Dubois van landbouworganisatie FNSEA. "Ze krijgen het Franse minimumloon, Franse sociale zekerheid en Franse medische zorg."

Vorig jaar kwamen er via dit systeem bijna 20.000 migranten van buiten de EU naar Frankrijk. Dit jaar zijn er zo'n 30.000 aanvragen gedaan voor circulaire migratie.

De arbeiders werken in overgrote meerderheid in de landbouw. Een klein deel vindt werk in de horeca of de bouw. Er geldt geen plafond: als Franse boeren of andere bedrijven meer mensen nodig hebben, dan mag dat.

Er komt geen schimmig bemiddelingsbureau aan te pas. De migrant wordt niet uitgebuit door tussenpersonen, maar er zijn niet of nauwelijks controles als het gaat om hun werk- en leefomstandigheden in Frankrijk. En het gebeurt ook wel eens dat een enkeling niet teruggaat. Officiële cijfers daarover zijn er niet.

De Fransen zelf zijn tevreden over het systeem. De boer krijgt de werknemers die hij in eigen land niet kan vinden en de Franse overheid ziet dat de migranten elk jaar weer terug naar huis gaan.

Het model wordt in de Europese Unie met belangstelling gevolgd. Dat heeft vooral te maken met de politieke gevoeligheid van het migratiedossier. Er is brede angst dat steeds meer migranten naar de EU komen. Bij 'circulaire migratie' is die angst overbodig: de migranten vertrekken weer.

"Circulaire migratie kan drie winnaars opleveren: de mobiele werknemer, het thuisland, en het gastland", schreef onderzoeksinstituut Clingendael. Ook Nederland zou er volgens het instituut over moeten nadenken. "Doordat het land van herkomst de uitvalsbasis blijft, biedt het voor Nederland een antwoord op zorgen over bevolkingsgroei en de gevolgen hiervan voor het Nederlandse woningentekort en het draagvermogen van de verzorgingsstaat."