Vorig jaar meer doden na contact met politie dan in 2021, oorzaak onduidelijk

Vorig jaar overleden elf mensen meer terwijl zij in handen waren van de politie dan in 2021. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van Controle Alt Delete, een organisatie die de politie kritisch volgt. In 2022 kwamen 24 mensen om het leven terwijl zij bijvoorbeeld aangehouden werden of in de cel zaten.

In het jaarverslag publiceerde het Openbaar Ministerie gisteren soortgelijke cijfers. Volgens het OM kwamen in totaal 20 mensen om het leven na contact met een wetshandhaver. Het OM deed onderzoek naar tientallen incidenten waarbij de politie vorig jaar geweld gebruikte. In 2021 ging het volgens het OM nog om dertien dodelijke slachtoffers.

Het Openbaar Ministerie en de politie kunnen niet zeggen waardoor er afgelopen jaar meer dodelijke slachtoffers zijn gevallen. Volgens de politie vormden mogelijk meer mensen een gevaar door verward gedrag of drugsgebruik, maar dat is niet onderzocht en daarom niet zeker. De rijksrecherche geeft aan naar een aantal gevallen nog onderzoek te doen.

De rijksrecherche stelt een onderzoek in wanneer mensen overlijden of ernstig gewond raken in een politiecel, bij een achtervolging of bij een aanhouding. In 2022 werden er in totaal 42 van zulke onderzoeken door de rijksrecherche overgedragen aan het Openbaar Ministerie.

'Schrikken ervan'

Controle Alt Delete, dat zich onder meer inzet tegen etnisch profileren, zegt zich zorgen te maken. "Het aantal overledenen is fors hoger in 2022 dan in eerdere jaren, daar schrikken we van", zegt Jair Schalkwijk, projectleider bij Controle Alt Delete.

Sinds 2016 houdt Controle Alt Delete dergelijke cijfers bij. Vandaag publiceerde de organisatie hier voor het eerst een overzicht van. In 2021 overleden dertien mensen onder verantwoordelijkheid van wetshandhavers. "In onze beleving is er geen logische verklaring voor de toename", zegt Schalkwijk. "De taser, ingevoerd in 2022, was juist bedoeld om letsel bij burgers te verminderen, door het gat tussen vuist en vuurwapen te verminderen, zei de politie. Maar in 2022 werd er juist vaker geschoten dan in 2021."

In februari vorig jaar bleek uit onderzoek dat verreweg de meeste mensen die de afgelopen jaren omkwamen na contact met de politie, zich verward gedroegen. Vaak hadden ze een psychiatrisch verleden en gebruikten ze drugs. "De politie moet er beter op ingericht worden om hier een weg in te vinden", reageert Schalkwijk.

Vorig jaar meer politiegeweld

Onder bepaalde omstandigheden mogen opsporingsambtenaren geweld inzetten. Daarbij moet dan altijd wel sprake zijn van proportionaliteit en redelijkheid. Begin deze maand bleek uit nieuwe cijfers van de politie nog dat politiemensen vorig jaar vaker geweld gebruikten dan in 2021. Er waren 20.667 incidenten, waarbij in totaal 33.584 keer geweld werd gebruikt door een agent.

Controle Alt Delete uitte daarover ook al zorgen. Volgens de belangenorganisatie steeg het geweld van burgers tegen politiemensen omgekeerd namelijk niet in gelijke mate mee. Belediging en bedreiging (met woorden) kwamen vorig jaar wel meer voor, maar het aantal gevallen van fysiek geweld daalde juist sterk, met 12 procent.

Volgens de politie zijn de polarisatie in de samenleving en het toegenomen aantal protesten een belangrijke factor in de stijging van geweld vanuit agenten. Een tweede mogelijke oorzaak was volgens de politie het grote aantal incidenten met verwarde mensen.