Europese Unie wil consumenten beschermen tegen valse milieuclaims

• Rutger Mazel

  redacteur Buitenland

De Europese Commissie wil dat het voor consumenten duidelijker wordt of een product echt milieuvriendelijk is geproduceerd. In een wetsvoorstel staat dat producenten de milieuvriendelijkheid van hun producten moeten kunnen aantonen.

Eurocommissaris Frans Timmermans, verantwoordelijk voor klimaatbeleid, zegt dat 'groene' slogans goed onderbouwd moeten worden. Zomaar ergens 'bijen-vriendelijk vruchtensap', 'goed voor de oceanen' of '100 procent CO2-neutraal bezorgd' op zetten, leidt tot greenwashing, het zich groener of maatschappelijk verantwoorder voordoen dan eigenlijk het geval is.

"Veel Europeanen willen duurzaam consumeren en moeten er dus vanuit kunnen gaan dat als iets als 'groen' wordt aangeprezen, het ook echt duurzaam is geproduceerd", aldus Timmermans.

Greenwashing komt veel voor. Uit een studie uit 2020 van de Europese Commissie blijkt dat ruim 53 procent van alle milieuclaims in de EU vaag, misleidend of ongegrond is. Zelfs 40 procent was helemaal onbewezen. Kopers worden misleid en er ontstaat oneerlijke concurrentie, doordat producenten die zich wel aan regels houden meer kosten maken dan bedrijven die zomaar een claim op hun producten zetten.

Reclametrucje

Eurocommissaris Sinkevičius voor Milieu zegt: "We worden gebombardeerd met informatie over milieuvriendelijke producten. Er zijn 230 verschillende ecolabels in de EU. Wij willen de consumenten met dit voorstel helpen om een duidelijke, groene keuze te kunnen maken."

In het voorstel dat vandaag is gepresenteerd, staat dat bedrijven hun claims moeten kunnen onderbouwen en daarover duidelijk moeten communiceren. Ook moeten de claims van tevoren onafhankelijk geverifieerd worden en moet er wetenschappelijk bewijs zijn.

Het voorstel zal nog worden besproken in het Europees Parlement en de Europese Raad. Als de EU-landen en het parlement het voorstel goedkeuren, wordt de wet in de EU van kracht.

In een eerste reactie zegt Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA): "Deze wet is een goed initiatief, en bovendien hard nodig, want maar al te vaak worden producten nu ten onrechte als duurzaam bestempeld. 'Eco', 'groen' of 'duurzaam' op een etiket moet echt iets betekenen en niet slechts een reclametrucje zijn van producenten."

Bewijslast omdraaien

Maar Chahim ziet ruimte voor verbetering: "De wet is weinig bindend en laat de invulling ervan aan de lidstaten over. Bovendien staan er voor producenten geen straffen of als ze zich niet aan de Europese regels houden." Daarom wil hij de bewijslast omdraaien.

"Producenten zouden moeten aantonen hoe hun product scoort ten opzichte van andere producten in dezelfde sector. Door labels op deze manier te staven, helpt dat de consument een weloverwogen keuze te kunnen maken."

Jan Huitema, VVD-Europarlementariër: "Consumenten zijn enorm welwillend, maar kunnen op dit moment door de bomen het bos niet meer zien. Dat komt omdat een groot deel van de duurzaamheidsclaims niet klopt of niet kan worden bewezen. Ik vind het wel belangrijk dat de Europese Commissie de enorme verschillen tussen producten onderkent en daarmee rekening houdt bij het voorschrijven van een methodologie. Wat mij betreft moet er heel nauwkeurig per productgroep worden uitgezocht wat de best beschikbare methodologie is om aan te tonen dat het product echt duurzaam is.'

GroenLinks vindt het belangrijk dat claims gebaseerd gaan worden op wetenschappelijke methoden, maar heeft ook kritiek op hoe de Europese Commissie dat wil regelen. Europarlementariër Kim van Sparrentak: "In plaats van zelf standaarden te zetten, zegt de Commissie eigenlijk alleen dat er 'een standaard' gezet moet zijn om een claim te doen. Bovendien worden hiermee juist meer regels opgelegd aan makers van groene producten, terwijl producenten van vervuilende producten geen verplichting krijgen tot openheid over hun duurzaamheidsimpact."