Omstreden Duitse kieswet aangenomen: stoelen bijzetten is niet meer nodig
De Duitse Bondsdag heeft ingestemd met een bij oppositiepartijen omstreden kieswethervorming. Het voorstel van regeringspartijen SPD, De Groenen en FDP moet de omvang van de Bondsdag en de bijbehorende bureaucratie verminderen. De Bondsdag is vergelijkbaar met de Tweede Kamer en telt momenteel 763 leden.
Jarenlang was de alsmaar uitdijende Bondsdag een doorn in het oog van sommige Duitse parlementsleden. In 2017 moesten zelfs 78 stoelen worden bijgezet om alle parlementariërs een plekje te geven. De voorzitter van de Bondsdag klaagde destijds al dat een "opgeblazen parlement" het werk niet ten goede kwam.
De nieuwe wet moet daar nu verandering in brengen. Zo wordt het zetelaantal beperkt tot 630 en wordt het moeilijker voor partijen om een zetel te bemachtigen.
Twee stemmen en drie mandaten
De Bondsdag kon zo groot worden doordat Duitsland, anders dan Nederland, geen maximaal aantal parlementariërs kent. Eigenlijk heeft het parlement 598 zetels, maar door een aantal omwegen konden toch meer politici in de Bondsdag terechtkomen.
De Duitse kiezer mag namelijk niet één, maar twee stemmen uitbrengen bij verkiezingen. De eerste gaat over de keuze voor een kandidaat uit het eigen kiesdistrict, de tweede is een keuze voor een partij. Die tweede stem, de Zweitstimme, bepaalt hoeveel zetels iedere partij krijgt in de Bondsdag. Die worden eerst gevuld met de kandidaten van die partij die via de Erststimme zijn gekozen. Zij hebben een Direktmandate. De rest wordt aangevuld met andere kandidaten op de lijst van de partij.
Daardoor kon het voorkomen dat een partij meer Erststimme dan Zweitstimme krijgt, en dus meer direct gekozen kandidaten heeft dan zetels. Onder de oude wet trad dan de Überhangmandate in werking. Dat mandaat houdt in dat direct gekozen kandidaten altijd een stoel in de Bondsdag krijgen, ook als een partij daardoor meer mensen in het parlement kreeg dan volgens de uitslag van de Zweitstimme de bedoeling was.
Om het toch voor iedereen eerlijk te houden moesten de andere partijen vervolgens weer in zetelaantal worden gecompenseerd, de zogenaamde Ausgleichmandate. Het gevolg was dat de Bondsdag enorm groeide.
Oppositie spreekt van aanval op democratie
Onder de nieuwe wet verdwijnen die speciale mandaten. Ook wordt een uitzondering op de kiesdrempel aan banden gelegd. Zo mocht een partij die de kiesdrempel van 5 procent niet haalde, maar wel drie direct gekozen kandidaten had, toch zitting nemen in de Bondsdag. Dat mag voortaan niet meer.
Daar is lang niet iedereen blij mee. Vandaag stemden 261 parlementsleden tegen het wetsvoorstel, tegenover 400 voorstanders van de wet. Met name de oppositiepartijen Die Linke en CDU/CSU hebben felle kritiek geleverd op de hervorming. Zij hebben tot nu toe profijt gehad van het oude kiessysteem omdat zij met veel direct gekozen kandidaten toch in de Bondsdag kwamen. Zij worden door de nieuwe wet dan ook het hardst getroffen.
Oppositiepartijen vinden daarom dat de coalitie met deze wet vooral de eigen macht probeert vast te houden. CSU-prominent Markus Söder sprak eerder al van een "aanval op de democratie".
Bondsraad
Volgens de coalitiepartijen worden alle partijen juist in gelijke mate getroffen door het nieuwe systeem en gaat het om een transparante kieswet. Zij hebben de CDU/CSU dan ook opgeroepen de kieswet alsnog te steunen.
Na het akkoord van de Bondsdag moet nog de Bondsraad, vergelijkbaar met de Nederlandse Eerste Kamer, zich over het voorstel buigen, maar die kan de wet niet tegenhouden.