Planbureau: kabinet moet scherpere keuzes maken in de strijd om ruimte
Windmolens en zonneparken, op grote schaal nieuwe woningen bouwen en ruimte voor de natuur en het water om ons aan te passen aan klimaatverandering: het vraagt om grote ingrepen in onze leefomgeving.
Daarom is het van belang dat het kabinet scherpere keuzes maakt dan nu gebeurt, zegt het Planbureau voor de Leefomgeving in de Ruimtelijke Verkenning 2023. "Provincies is gevraagd de ruimtelijke puzzel te maken. Maar dat is heel moeilijk als het Rijk niet een richting aangeeft", zegt onderzoeker David Hamers.
Lange termijn voor ogen houden
Om te helpen bij het maken van die keuzes heeft het PBL vier toekomstscenario's ontwikkeld voor Nederland in 2050. Hamers: "Veel ruimtelijke beslissingen gaan vijftig tot honderd jaar mee. We moeten voorbij de korte termijn van steeds één kabinetsperiode van vier jaar kijken."
De strijd om de ruimte is een groot thema tijdens de verkiezingen komende woensdag. In deze provinciepuzzel zit je zelf aan de knoppen: wat zou jij doen als provinciebestuurder? We hebben daarvoor de plannen van de provincie Gelderland als uitgangspunt gebruikt: de grootste provincie van het land. Klik hier of op de onderstaande afbeelding om aan de slag te gaan.
Er zijn op dit moment veel vraagstukken waarvoor een duidelijk toekomstbeeld een goede leidraad zou kunnen zijn, zegt het PBL. Waar wonen straks de meeste mensen in Nederland? Bouw je vooral in de stad of ook daarbuiten? Hoe richt je je energie-infrastructuur in? Is de Lelylijn wel echt nodig?
"Ruimtelijke investeringen moeten ook in het veranderde Nederland van de komende decennia nog lonen", zegt onderzoeker Rienk Kuiper. "De juiste plek is daarbij belangrijk. Hou bij het plannen de samenhang voor ogen, maak keuzes die op de lange termijn overeind kunnen blijven."
Vier uiteenlopende richtingen
In elk van de vier toekomstscenario's ontwikkelt de Nederlandse samenleving zich in een andere richting. Het scenario Mondiaal Ondernemend is er een waarin het marktdenken domineert, in het Regionaal Geworteld-scenario regelen burgers veel in hun eigen leefomgeving, in Snelle Wereld zijn afstanden minder belangrijk door nog verder toegenomen digitalisering en in Groen Land is er veel ruimte voor de natuur en wordt individuele vrijheid soms ingeperkt om groene doelen te halen.
Heel concreet is bijvoorbeeld de keuze voor het bouwen van woningen in gebieden rond de rivieren. In een van de scenario's (Groen Land) is een heel groot gebied rondom de grote rivieren gereserveerd voor hoogwater. Je zou dan volgens het PBL nu al moeten denken aan een bouwstop, totdat duidelijk is waar die extra ruimte voor de rivier echt nodig is.
Bedenk nu wat voor land je in 2050 wil zijn. Alleen zo kun je succesvol keuzes maken voor de belangrijke transities waarvoor de Nederlandse samenleving staat.
In een ander scenario, waarin de mens de natuur met technische oplossingen probeert in banen te leiden, is de ruimte voor de rivier veel kleiner. Andere vraag: welke treinverbindingen leg je aan? In het scenario Mondiaal Ondernemend is een hogesnelheidslijn van Amsterdam, via Groningen, naar Hamburg en Kopenhagen bijvoorbeeld logischer dan de Lelylijn die op veel plekken stopt.
Het PBL heeft de scenario's ontwikkeld om beleidsmakers handvatten te geven voor de ruimtelijke puzzels van de toekomst. De onderzoekers pleiten ervoor dat het kabinet, maar ook regionale en gemeentebestuurders verder kijken dan hun bestuurstermijn. Hamers: "Bedenk nu wat voor land je in 2050 wil zijn. Alleen zo kun je succesvol keuzes maken voor de belangrijke transities waarvoor de Nederlandse samenleving staat."