Pleidooi in Tweede Kamer voor minder groei: 'Kapitalistische systeem werkt niet'

Groei is goed, zo is de heersende gedachte. Maar lange rijen bij Schiphol, klaslokalen zonder leraar en de stikstofcrisis wijzen er volgens critici op dat Nederland tegen de grenzen van zijn groei aanloopt. Verschillende politieke partijen laten zich daarom vandaag inspireren door iemand die radicaal anders over groei denkt.

Post-groei, ontgroei of degrowth, daar staat deze beweging voor. Hun voorman, hoogleraar Jason Hickel gaat op uitnodiging van CommonsNetwork en GroenLinks niet alleen in gesprek met linkse partijen als Volt, PvdA en Partij voor de Dieren, maar ook met de coalitiepartijen CDA, D66, ChristenUnie en VVD.

Hickel: "Men denkt dat het huidige kapitalistische systeem werkt, en dat is duidelijk niet het geval. Volgens de groeicijfers gaat het goed met de economie in Nederland, maar tegelijkertijd is er nog niet voor iedereen voedselzekerheid en betaalbare huisvesting. We moeten ons focussen op wat belangrijk is voor het menselijk welzijn, niet op groei en winst."

Hoe ziet de beweging dat voor zich, waarom heeft de politiek er interesse in? En hoe realistisch is het?

Bestaan voor de elite

De voornaamste kritiek van degrowth gaat over groei. De beweging richt haar pijlen dan ook nadrukkelijk op het kapitalisme, waarvan groei de kern is.

"Groei betekent eenvoudigweg een toename van de productie, maar zegt niks over het werkelijke leven en welzijn van mensen", zegt Hickel. "De economie kan groeien, terwijl de armen armer worden. We moeten af van de focus op gedachteloze continue groei, en nadenken over welke vormen van productie we willen hebben en willen verbeteren, en welke vormen destructief en minder noodzakelijk zijn, en eigenlijk vooral bestaan voor de elite."

Producten als SUV's, privéjets en fast fashion zijn volgens Hickel niet per se nodig, maar veroorzaken wel veel klimaatschade en materiaal- en energieverbruik. Om de klimaatverandering binnen de perken te houden, moet de vraag naar energie minimaal halveren, betoogt hij.

Het betekent dat alle sectoren die volgens de beweging geen relevante spullen produceren, moeten krimpen of zelfs verdwijnen. Voor consumenten betekent dat een einde aan het bezit van een eigen auto en reizen met deelauto's of het openbaar vervoer. Ook elke twee jaar een nieuwe telefoon zit er dan niet meer in. "Onze telefoons zijn bijvoorbeeld expres met een korte levensduur ontworpen, zodat we nieuwe kopen en er winst gemaakt kan worden. Dat kan anders", zegt Hickel.

Minder belastinginkomsten

Groei moet er wel zijn in noodzakelijke sectoren als zorg, huisvesting en onderwijs. De degrowth-beweging ziet een radicaal andere indeling van de economie voor zich, met kortere werkweken, baangaranties en een basisinkomen. Iedereen die daardoor zijn baan verliest, zou daarvoor gecompenseerd moeten worden.

Als de ideeën van de beweging praktijk worden zal de overheid veel meer kosten maken en minder belastinginkomsten binnen krijgen, omdat grote delen van de huidige economie niet meer bestaan. De centrale bank zou daarom geld voor de staat moeten bijdrukken, een manier om overheidstekorten te financieren die nu verboden is omdat het risico op hyperinflatie volgens economen te groot is.

De ideeën van de degrowth-beweging hebben ook de belangstelling van de Europese Commissie, daar schuift Hickel in mei aan voor een gesprek.