Stemmen voor de provincie beïnvloedt ook landelijk beleid
Over tien dagen kan er weer met een rood potlood invloed worden uitgeoefend op de toekomst van het land. Of, nauwkeuriger: de toekomst van de regio, want het gaat om verkiezingen voor de Provinciale Staten. Desondanks is de bemoeienis van de landelijke politiek groot. Dat is ook niet zo gek, want er zijn grote problemen die deels in de provincie moeten worden opgelost. Denk aan: stikstof, wonen en immigratie.
En er is nog een direct belang voor de Haagse politiek; de Statenleden die op 15 maart gekozen worden, kiezen op hun beurt weer de Eerste Kamer. Die Eerste Kamer is een politieke factor van formaat, mede doordat de regeringscoalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie er geen meerderheid heeft.
Nieuwe vrienden maken
Nieuw beleid van de regering kan, als het moet, relatief eenvoudig door de Tweede Kamer worden geloodst. De coalitie heeft daar een meerderheid. In de Eerste Kamer moet het kabinet per onderwerp op zoek naar andere partijen. Dat heeft de afgelopen jaren nooit tot spannende situaties geleid - het meeste kwam er zonder veel gedoe doorheen - maar na de verkiezingen kan het speelveld er natuurlijk anders uitzien.
Er wordt geen meerderheid verwacht voor de coalitie. Mogelijk moet het kabinet daarom nieuwe vrienden maken op bepaalde onderwerpen. Denk bijvoorbeeld aan de BoerBurgerBeweging (BBB). Die partij debuteert straks in de Eerste Kamer, mogelijk zelfs als een van de grootste fracties.
De BBB zal via onder meer de Eerste Kamer graag invloed willen uitoefenen op het stikstofbeleid. Dat thema is al jaren een heet hangijzer en ook in deze campagnetijd. Het heeft zelfs de verhoudingen binnen de coalitie (verder) op scherp gezet.
In het meest recente stikstofdebat in de Tweede Kamer stond D66 tegenover de andere drie coalitiepartners, die minder haast hebben met het terugdringen van de stikstofneerslag. VVD sprak van "stoere praat" en een "grijsgedraaide plaat". De ChristenUnie stelde dat de D66'er in kwestie stond te "stamelen" en het CDA betoogde dat D66 "zand in de motor gooit".
Dat die partijen er zo hard ingaan, heeft te maken met de achterbannen die er voor een deel ook zo instaan. Ook is er de hete adem die wordt gevoeld van BBB en JA21, die allebei het stikstofbeleid sterk willen afzwakken.
Het gaat bij stikstof niet alleen om de volgende Eerste Kamer, maar ook om de Provinciale Staten zelf. Want uiteindelijk moeten de provincies met het landelijk beleid in de hand concrete plannen maken om de stikstofuitstoot te beperken.
Het is op zijn minst onzeker of een provincie met bijvoorbeeld BBB als grote machtsfactor daar heel erg zijn best voor gaat doen. Tegelijk is het de vraag in hoeverre regionale afdelingen van landelijke coalitiepartijen dat doen. In een flink aantal provincies zeggen CDA en VVD tegen kiezers dat ze zich willen verzetten tegen het landelijke stikstofbeleid (van hun eigen partij), bleek uit een analyse van de stellingen in het Kieskompas.
Twee andere urgente, landelijke onderwerpen die goeddeels bij de provincie liggen zijn immigratie en wonen. Waar moeten asielzoekerscentra komen? Waar komen woningen? En voor wie? Het zijn landelijke vragen, waar de provincie wat mee moet. Dus ook op die vlakken is er het kabinet veel aan gelegen om 'vriendelijke' provinciebesturen tegenover zich te vinden.
Verder zijn er nog de belangen van verschillende partijen. BBB werd al genoemd; voor die partij is het spannend hoe groot ze kunnen worden. Na het debuut in de Tweede Kamer met een zetel wordt in maart meer duidelijk over het kiezerspotentieel van de partij van Caroline van der Plas.
Verder is de getrapte Eerste Kamerverkiezing voor PvdA en GroenLinks spannend. De twee gaan in de nieuwe senaat samen één fractie vormen. Als het erg meezit, kan dat zelfs de grootste fractie worden. Ongeacht of dat gebeurt, is de linkse Eerste Kamerfractie een test voor verdere samenwerking. Het zou uiteindelijk kunnen uitmonden in een fusie.
Ook is er nog een aantal partijen dat mogelijk voor het eerst in de Eerste Kamer terechtkomt. JA21 is er daar een van (nu zitten leden van die partij er al in onder de vlag van fractie-Nanninga). Daarnaast kunnen Volt, Denk en BVNL van Wybren van Haga er voor het eerst in komen. Het is niet ondenkbaar dat 50Plus juist de enige zetel verliest (en daarmee volledig verdwijnt uit de landelijke politiek).
Wat er op 15 maart gebeurt, heeft zijn weerslag op Den Haag en zeker ook op de directe omgeving van de kiezer. In alle provincies spelen concrete zaken die direct van invloed kunnen zijn. Een paar voorbeelden per provincie: