De conclusie van het gisteren gepresenteerde eindrapport Groningers boven gas van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen liegt er niet om. De belangen van de Groningers zijn stelselmatig genegeerd bij de gaswinning in hun provincie en geld ging altijd boven veiligheid. Het ontbrak daarnaast in de rest van Nederland lange tijd aan zorg en aandacht voor het aardgasgebied.
Een overzicht van de belangrijkste conclusies uit het eindrapport, de reacties en de vragen die overblijven.
De samenvatting
Het stuk van bijna 2000 pagina's beschrijft de gang van zaken sinds de gaswinning in 1963 in de provincie begon. De commissie kiest nadrukkelijk voor het perspectief van de gedupeerden. "Belangen Groningers structureel genegeerd bij gaswinning", luidt de hoofdconclusie.
In eerdere debatten over de vele rapporten en adviezen die er al liggen heeft het vaak ontbroken aan "het morele perspectief" en de commissie stelt dat Nederland een ereschuld aan de Groningers heeft.
Alles had anders kunnen verlopen als er eerder was geluisterd naar de Groningers. "Nu is de gaswinning uitgelopen op een ongekend systeemfalen van zowel publieke als private partijen die hun plichten hebben verzaakt."
Leidende politici, zoals premier Rutte, hebben bovendien de ernst en urgentie van de problemen lang onderschat. Toen die rond 2018 wel duidelijk werd ging Rutte weliswaar herhaaldelijk op bezoek in Groningen en toonde hij betrokkenheid, maar tot frustratie van de Groningers veranderde er niets.
De Groningers moeten geld, toekomstperspectief, zorg en aandacht krijgen, is de boodschap. In dit artikel is meer te lezen over de aanbevelingen.
Het Groningse aardgas heeft Nederland veel geld opgeleverd, maar aan de andere kant dreef het mensen in Groningen tot wanhoop door de aardbevingen en de huizen die verzakken en onbewoonbaar worden. In deze video zie je hoe het zo ver kon komen:
De reacties
- Allereerst de reactie van premier Rutte: hij zei dat de conclusies van de parlementaire enquêtecommissie Groningen "hard zijn binnengekomen, ook bij mij persoonlijk". Inhoudelijk reageren wilde hij niet.
- Shell en ExxonMobil, die beide voor de helft eigenaar zijn van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), zien de enquête als "een belangrijke mijlpaal", maar ze gaan nog niet in op wat het rapport voor gevolgen heeft voor de bedrijven zelf.
- De NAM zegt zich te realiseren dat "wij als bedrijf een belangrijke rol hebben gespeeld" in het laten ontstaan van de crisis door de gaswinning in Groningen.
- Toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) hoopt dat het rapport "de broodnodige versnelling gaat brengen voor de vele mensen in Groningen die nog wachten op versterking of schadeafhandeling". Ook zegt de toezichthouder dat uit het rapport mogelijk lessen kunnen worden getrokken "voor de energiewinning en mijnbouw in algemene zin, nu deze onverminderd belangrijk zijn in het licht van de energietransitie".
- Onder de belangenbehartigers in Groningen wordt het rapport gezien als erkenning, maar is er ook scepsis. Coert Fossen van de Groninger Bodem Beweging vindt de aanbevelingen die de commissie doet nog vrij algemeen. De echte vraag is volgens hem hoe het geld voor schaderegelingen besteed gaat worden en wie daarover gaat. "Wij vinden dat de bewoners daar een heel grote stem in moeten hebben. Ik wil niet negatief klinken, maar ik heb wel een gezonde scepsis van: laat maar zien." Ook bij het Groninger Gasberaad is twijfel te horen. "Ik hoop dat dit rapport minder snel in een la verdwijnt en dat er consequenties worden getrokken", zegt een woordvoerder. Belangrijk is dat de cultuur verandert. "Die zou moeten zijn: u heeft een probleem, wij lossen dat probleem op."
- Ook in reacties van veel Groningse burgers klinkt wantrouwen door. Aan de ene kant is er opluchting over de erkenning van de problemen waar ze nu al jaren tegenaan lopen. Aan de andere kant is een veelgehoorde reactie: eerst zien, dan geloven.
De reacties van Groningers:
De vragen
- De grote vraag is wat er gaat gebeuren met de reeks van elf aanbevelingen aan alle partijen, zoals bestuurders, de Tweede Kamer, de NAM en andere belanghebbenden.
- Het is afwachten wat staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw namens het kabinet gaat doen. Het kabinet zal later uitgebreid reageren. Dat zal niet te lang duren, zei Vijlbrief. Of dat nog voor de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart komt, is niet zeker.
- Stapt er iemand op? Vijlbrief wilde niet ingaan op de vraag of hij zou aftreden. Het leed van de Groningers moest worden erkend, zei hij. Oppositiepartijen richtten meteen hun pijlen op premier Rutte. PVV-partijleider Wilders zei dat Rutte "zijn hoofd moet buigen voor de Groningers en aftreden". Van SP-Kamerlid Beckerman moet de premier "heel goed nadenken na het toeslagenschandaal en nu dit, gigantische schandalen waarbij mensen kapot zijn gemaakt door hun eigen overheid".
Vijlbrief was hoorbaar geëmotioneerd over de conclusies van het eindrapport, die hij "heel ernstig" noemde. "Ik voel vooral schaamte en dat betekent dat we er iets aan moeten doen", zei hij.
De reactie van Vijlbrief:
