Kabinet gaat ingepikt crimineel geld in wijken investeren: 'In Italië werkt het'

• Jules Jessurun

  redacteur Online

Het kabinet gaat de opbrengst van in beslag genomen criminele panden in Schiedam besteden om een leerwerkplek in te richten voor jongeren in dezelfde stad. Het plan is om dit jaar ook op andere plekken afgepakt crimineel geld in te zetten in wijken waar veel criminele activiteit is of was. In Italië wordt de methode al jaren gebruikt.

In de buurt de Gorzen gaat het project volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid "over een paar maanden" van start. Het is het eerste project dat met afgepakt crimineel vermogen wordt bekostigd sinds het kabinet daarover in 2021 coalitieafspraken maakte. Om hoeveel geld het precies gaat in Schiedam, is onduidelijk.

Criminoloog en econoom Joras Ferwerda van de Universiteit Utrecht noemt het een interessante ontwikkeling. Hij doet onder meer onderzoek naar witwassen. Het idee van herinvestering van afgepakt crimineel geld in de maatschappij valt onder zogenoemde 'restorative justice' zegt hij. "Daarbij wordt gezegd: het huidige strafrecht is vooral gericht op daders, maar er moet meer gekeken worden naar het slachtoffer." Een voorbeeld hiervan in Nederland is het spreekrecht voor slachtoffers en hun familieleden in de rechtbank.

Huis van maffiabaas verandert in crèche of buurtcentrum

En nu gaan er dus ook projecten komen waarbij het afgenomen geld terug de wijken in vloeit. Na evaluatie van de projecten is het de bedoeling dat daar een vaste regeling voor komt. Daarvoor is tot 5 miljoen euro per jaar gereserveerd.

"In Nederland is dit nieuw, maar vooral in Italië is dit al actief gedaan", zegt Ferwerda. Vooral bij de aanpak van de maffia was dit een effectief middel, stelt hij. "Dan werd bijvoorbeeld van een pand van een maffiabaas een buurtcentrum of crèche gemaakt. Het was een middel om aan een wijk die door de maffia werd beheerst te tonen: de maffia is niet meer zo machtig, de staat neemt het terug."

Ferwerda is benieuwd of de aanpak in Nederland hetzelfde effect heeft als in Italië. "De hoop is dat je sociaal iets teweegbrengt en dat de wijk anders gaat denken over het gevecht tussen georganiseerde criminaliteit en justitie."

Want ook in Nederland is er in sommige wijken sprake van criminelen die invloedrijk zijn in hun buurt, stelt hij, bijvoorbeeld door amateurclubs financieel te ondersteunen of met andere sociale activiteiten in een wijk. "Zo probeerden criminelen status op te bouwen en een sociaal stelsel waarbij de buurt ze een beetje dekt."

Wietplantages opgerold

Schiedam, waar het project wordt gestart, loopt volgens onderzoek van RTL Nieuws een relatief groot risico om in de greep van de georganiseerde misdaad te komen. De gemeente staat op de zesde plaats in de zogenoemde onderwereldkaart. Maar dat de buurt de Gorzen waar de leerwerkplek komt heel crimineel is, bestrijdt inwoner Martin Stolk.

Hij woont al zo'n veertig jaar in de buurt en runt samen met Mieke Wigmans de Stichting Jongeren & Senioren. "Er zijn een tijd geleden wel een aantal wietplantages opgerold", zegt hij. "En af en toe heb je wel wat jongeren op straat hangen waar je iets over hoort. Maar over het algemeen valt het wel mee in de wijk."

Geen drugspand

De stichting van Stolk is een van de partners bij de leerwerkplek die wordt opgezet. Jongeren kunnen onder meer meelopen met twee kappers of leren koken voor senioren in de wijk. Stolk was "vreselijk enthousiast" toen hij hoorde dat afgepakt crimineel geld gebruikt zou gaan worden voor dit initiatief. "Maar dat het zo groots landelijk wordt gepresenteerd geeft wel wat druk."

De leerwerkplek in Schiedam komt niet in een pand dat door criminelen werd gebruikt maar in een oud wijkgebouw, benadrukt Stolk. "Het is geen drugspand. Het heeft juist een goede reputatie in de wijk."