Zorginstellingen willen af van zzp'ers: 'Balans is zoek'

Het aantal zzp'ers in zorgberoepen is vorig jaar weer flink toegenomen, volgens het CBS met 23 procent. Het aantal mensen in loondienst steeg in diezelfde periode nagenoeg niet. De verhouding raakt bij sommige zorgorganisaties zo uit balans, dat ze maatregelen nemen om het tij te keren.

Uit een rondgang van de NOS langs zorgorganisaties voor ouderen en gehandicapten blijkt dat ze vooral de werkomstandigheden voor mensen in vaste dienst verbeteren. Die krijgen bijvoorbeeld meer invloed op roosters, meer uren of betere secundaire arbeidsvoorwaarden. Enkele zorgorganisaties stoppen zelfs helemaal met het inhuren van zzp'ers.

Gelukszoekers

Bij een ouderenzorglocatie van Kloek Zorg was op een gegeven moment de helft van het personeel zzp'er. Die zijn volgens directeur Martin van de Graaf hard nodig, maar hun inzet leidt tot nieuwe problemen. "Zzp'ers willen vaak niet werken in de zomervakantie of op feestdagen. Sommigen komen op het laatste moment binnen om een dienst te doen. Daardoor zijn ze minder betrokken."

Van de Graaf zag afgelopen jaren met lede ogen hoe zijn vaste mensen werden verleid door zzp'ers die hij inhuurde. "Sommigen werkten net bij ons en die hadden we zelf opgeleid. Ze belden dan met de vraag voor hoeveel ik ze wilde inhuren. Soms gingen ze de prijs dan enorm opdrijven. Dat zijn de gelukszoekers in de markt."

Twee jaar geleden heeft Kloek Zorg besloten om het aantal zzp'ers terug te dringen. Met succes: inmiddels is minder dan één op de vijf medewerkers zzp'er. "We hebben veel geïnvesteerd in secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals reiskosten, een fietsenplan en een eindejaarsuitkering", zegt Van de Graaf. "En normaal geef ik zzp'ers een kerstpakket, nu niet meer."

De zorgorganisatie heeft het vaste personeel daarnaast meer inspraak gegeven. "Als het team een zzp'er niet goed genoeg vindt, mogen ze zelf bepalen of ze met iemand stoppen. Maar dan moeten ze wel zelf de diensten opvullen. Zo kunnen ze meer bepalen met wie ze werken."

Gehandicaptenzorginstelling Frion in Overijssel werkt toe naar een organisatie zonder zzp'ers, door voorwaarden voor personeel in dienst te verbeteren:

In december publiceerden zeventien Brabantse zorgorganisaties een brandbrief: het aantal zzp'ers werd onhoudbaar, kosten liepen de spuigaten uit en werk werd oneerlijk verdeeld. Inmiddels is het twee maanden later. "Je kan in die tijd geen wonderen verwachten", zegt bestuurder Chantal Beks van ouderenzorg De Wever. "Maar we kregen veel bijval en het gesprek met freelancers is geopend."

Volgens haar zijn zzp'ers "bij zieken en pieken" hartstikke waardevol. "Wij zijn niet tegen", zegt zij. "De nood in de zorg is nog steeds hoog. Alleen is de balans zoek: een op de vijf bij ons is zzp'er. Vanwege personeelskrapte moeten wij hen wel inzetten."

Helemaal zonder zzp'ers kan niet, zegt Beks. "Maar om grenzen te stellen willen we niet meer de hoofdprijs betalen en stellen we een maximumuurtarief in. Dat is spannend en het is de vraag of mensen daardoor weglopen. Maar anders doorbreek je het nooit." Het bieden van meer loon is niet mogelijk vanwege de cao-afspraken.

Uit baan weggevlucht

De Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) zegt de worsteling te herkennen, maar vindt zzp'ers weren geen oplossing. "Sommige zzp'ers kiezen voor een hoger tarief en fijne roosters", zegt voorzitter Cristel van de Ven. "Maar na onderhandelingen blijkt vaak dat ook zij bereid zijn andere diensten te vervullen."

Volgens Solopartners, de brancheorganisatie voor zzp'ers in de zorg, heeft de sector het ook aan zichzelf te danken dat er zoveel zzp'ers zijn. "Ze zijn uit hun vaste baan weggevlucht, vanwege gebrek aan regie en flexibiliteit", zegt directeur Loe van Erp. "Daardoor zijn het soms ook geen echte ondernemers en is er sprake van schijnzelfstandigheid."

Bewuste keuze

Minister Helder (Langdurige Zorg en Sport) noemt de toename een zorgelijke ontwikkeling. Ze vindt dat zzp'en een bewuste keus moet zijn en begint daarom een bewustwordingscampagne. "Je moet echt veel zelf regelen, van financiën tot aansprakelijkheid", zegt ze. "Daar moet je over nadenken."

Helder vindt dat er een rol voor werkgevers is als zorgwerkers te weinig autonomie ervaren. "Ik zie daar goede voorbeelden van: werkgevers die de handen ineenslaan om het tij te keren."

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is bezig met nieuwe zzp-regels, waardoor het mogelijk voor zorgpersoneel minder aantrekkelijk wordt. "De vraag is wel of al die mensen, die aan het zzp-schap hebben geroken, nog teruggaan naar loondienst", zegt Van Erp van de brancheorganisatie. "Wel kan je zo verdere uitstroom mogelijk voorkomen."