Hoge winsten supermarkten en voedingsbedrijven, vooral aandeelhouder profiteert

• Charlotte Klein

  redacteur Economie

• 

  Nik Wouters

  redacteur Economie

Nu de jaarcijfers van grote voedingsconcerns bekend zijn, blijkt dat ze niet hebben geleden onder de stijgende prijzen van levensmiddelen. Hun winsten zijn zelfs gestegen, en daarmee lijken hun aandeelhouders de winnaars te zijn van de inflatie. Zij kregen de afgelopen jaren grote winstuitkeringen in de vorm van dividend.

Uit de jaarcijfers van afgelopen week blijkt dat voedingsbedrijven opnieuw miljardenwinsten hebben gedraaid. Ahold Delhaize kwam uit op 2,5 miljard euro, Heineken maakte 2,7 miljard euro winst, Unilever 8,3 miljard euro en Amerikaans levensmiddelenproducent Procter & Gamble zo'n 12,8 miljard euro. De jaarcijfers van Nestlé moeten nog komen.

Winststijgingen kunnen ook komen door factoren die niets met de prijzen van levensmiddelen te maken hebben, zoals de gestegen waarde van de dollar (aldus Ahold Delhaize) of de verkoop van bedrijfsonderdelen (zoals bij Unilever).

Toch lijken de stijgende prijzen van het afgelopen jaar voornamelijk voor rekening van de consument te zijn gekomen. Hoe zit dat?

"Wat ik interessant vind", zegt Sustainable Finance Lab-directeur Rens van Tilburg, "is dat periodes van inflatie door bedrijven gebruikt worden om prijzen extra te verhogen, omdat er voor consumenten veel onduidelijk is en het niet opvalt."

Van Tilburg wijst erop dat een bedrijf als Shell vaste productiekosten heeft, terwijl de olieprijs op de wereldmarkt wordt bepaald. "Maar dat een bedrijf als Unilever dit doet vind ik verbazingwekkend. Ze pakken een te klein deel van de pijn."

De Unilever-topman vindt van niet, hij zei eerder dat het bedrijf slechts 75 procent van de hogere kosten doorberekent. Ahold Delhaize wijst erop dat zijn winstmarges wereldwijd met 0,1 procent gedaald zijn, en in Europa nog sterker.

'Aandeelhouders op nummer één'

Van Tilburg maakt zich er zorgen over dat grote bedrijven hogere winsten maken, terwijl dat het koste gaat van de consument. "Ahold zegt dat de klant op één staat, maar dat zie je niet in de cijfers. De aandeelhouders staan op één. Dat is een kwalijke zaak, want er is niet een maatschappelijke reden waarom ze dat moeten doen."

In Nederland was volgens Van Tilburg het Rijnlandse kapitalistische model lang de norm. Daarbij wordt gestreefd naar evenwicht tussen de belangen van aandeelhouders, werknemers, consumenten en maatschappij.

Maar sinds de jaren '90 ziet Van Tilburg bij grote Nederlandse bedrijven een verschuiving naar het Angelsaksische model, waar de markt de prioriteiten bepaalt. En die ligt volgens de directeur al snel bij geld verdienen.

"Deze multinationals hadden bijvoorbeeld kunnen kiezen om de prijsverhogingen te beknotten of de lonen van hun werknemers te verhogen, maar ze kiezen eerst voor zichzelf met topbeloningen, en daarna voor hun aandeelhouders."

Om de waarde voor de maatschappij weer tot de belangrijkste pijler te maken, moeten volgens Van Tilburg de regels worden verscherpt. "Het is door een groep juristen eerder geprobeerd dit explicieter in de wet te krijgen, maar dat is niet gelukt."

Vertrouwen uitstralen

Volgens Joost Schmets van de Vereniging van Effectenbezitters is het niet per se zo dat aandeelhouders verwachten dat de dividenduitkeringen verhoogd worden. "Als bedrijf straal je er wel vertrouwen mee uit: het gaat goed hier, we hebben investeringen niet meer nodig en geven geld terug."

Aandeelhouders zijn er volgens Schmets overigens ook niet bij gebaat als bijvoorbeeld de consument te hoge prijzen betaalt, "Want dan gaan ze naar de concurrent en dat is uiteindelijk ook niet goed voor de aandeelhouder."

De bedrijven verhogen niet alleen het dividend, maar kopen ook eigen aandelen in. Ook dat komt direct ten goede aan de aandeelhouders, omdat de waarde over minder aandelen verdeeld wordt.

Zo koopt Ahold Delhaize dit jaar voor 1 miljard euro eigen aandelen in. Unilever kondigde in 2022 aan voor 3 miljard euro aandelen in te kopen.