Animo bij Nederlanders in het buitenland voor invloed op Eerste Kamer blijft achter
Voor het eerst kunnen Nederlanders in het buitenland tijdens de komende verkiezingen indirect meestemmen voor de nieuwe Eerste Kamer. Maar het is de vraag hoe invloedrijk de wijziging zal zijn: van de ruim half miljoen Nederlandse stemgerechtigden in het buitenland, hebben 37.173 zich geregistreerd.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen konden Nederlanders in het buitenland al langer stemmen. Bij de laatste verkiezingen in 2021 maakten 62.200 van de ruim 90.000 geregistreerde Nederlanders daar gebruik van. Invloed uitoefenen op de Eerste Kamer was er voor hen niet bij, omdat die indirect via de Provinciale Staten gekozen wordt en Nederlandse expats niet aan een Nederlandse provincie gebonden zijn.
Nu is er een oplossing bedacht waarbij de kiezers in het buitenland stemmen op kandidaten voor het zogeheten kiescollege niet-ingezetenen. Leden daarvan stemmen op 30 mei mee bij de verkiezing voor de Eerste Kamer.
Het nieuwe systeem is er gekomen mede op initiatief van D66'er Eelco Keij, die in New York woont. Hij diende acht jaar geleden op het partijcongres met twee anderen een motie in die uiteindelijk leidde tot een grondwetswijziging om dit systeem mogelijk te maken. Hij is nu lijsttrekker voor D66 van het kiescollege-niet-ingezetenen.
Keij is blij met het aantal van ruim 37.000 geregistreerden. Hij wijst erop dat het systeem in een paar maanden is opgetuigd omdat de Eerste Kamer afgelopen oktober pas instemde met de wetswijziging. Bij de volgende verkiezing in 2027 hoopt hij op meer kiezers.
"Eerste Kamerleden hebben invloed op ons leven, maar we mochten er niet op stemmen. Dat vonden we een electorale mismatch. Ik ben blij dat dat nu wel kan", zegt Keij.
Relatief weinig stemmen
Volgens politicoloog Tom Louwerse, bekend van de Peilingwijzer, gaan principes en partijbelangen hand in hand. Want D66 heeft los van het principiële argument dat iedereen moet kunnen stemmen ook een relatief groot electoraat in het buitenland.
"Uiteindelijk gaat het natuurlijk niet om veel zetels. Maar in de huidige verhoudingen kan dat het verschil maken of de coalitie de meerderheid kan behouden of niet", zegt Louwerse. Hij vraagt zich af of het kiescollege er ook was gekomen als het heel zwaar zou doorwegen in de uitslag.
Volgens Louwerse stemmen er altijd relatief weinig Nederlanders in het buitenland. In sommige landen is het helemaal niet toegestaan om vanuit het buitenland te stemmen. Als je de Nederlandse nationaliteit hebt, kun je wel stemmen in het buitenland, maar omdat je de Nederlandse nationaliteit verliest als je een andere nationaliteit aanneemt, drukt dat het aantal potentiële kiezers.
Niet alle partijen doen mee
Kiezers uit 177 verschillende landen hebben zich geregistreerd voor de verkiezing. De meeste stemmers wonen in Duitsland, België en Frankrijk. Maar ook vanuit Paraguay en Vanuatu gaan Nederlanders via het kiescollege niet-ingezetenen meestemmen voor de Eerste Kamer.
Onder meer de ChristenUnie, PVV, Denk en BBB doen niet mee aan de verkiezing voor Nederlanders in het buitenland. De ChristenUnie stemde in beide Kamers wel voor de wetswijziging.
