VS in ban van ballon: Blinken niet naar Peking, China ontkent spionage
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken heeft zijn bezoek aan China uitgesteld vanwege de commotie over de Chinese ballon die boven de VS vliegt. De minister zou zondag en maandag in Peking zijn, om daar onder meer te praten over Taiwan en het coronavirus, tegen de achtergrond van de opgelopen spanningen tussen beide landen.
Maar gisteren maakte de VS bekend dat er al dagen een ballon op grote hoogte in het Noord-Amerikaanse luchtruim zweeft. De Amerikanen gaan uit van een Chinese spionageballon, hoewel Peking heeft verklaard dat het gaat om een instrument voor onder meer meteorologisch onderzoek. De ballon zou door de wind uit koers zijn geraakt.
VS spreekt China tegen
Maar volgens de Amerikanen klopt dat niet. "We weten dat het gaat om een Chinese spionageballon die kan manoeuvreren", aldus een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Defensie, het Pentagon.
Hij wilde niet zeggen hoe de ballon kan worden bestuurd en wie dat dan zou doen. "De ballon heeft het Amerikaanse luchtruim en de internationale wetgeving geschonden en dat is onaanvaardbaar."
De ballon vliegt volgens de Amerikanen naar het oosten en bevindt zich op ruim 18 kilometer hoogte, rond het midden van de Verenigde Staten. Waar de ballon precies is, wil het Pentagon niet kwijt. Mensen kunnen naar de lucht kijken als ze dat willen weten, zei de woordvoerder.
Geen nucleair materiaal
Het Pentagon zegt verder dat de ballon waarschijnlijk binnen een paar dagen het Amerikaanse luchtruim zal verlaten en dat er geen aanwijzingen zijn dat er radioactief of nucleair materiaal aan boord is. De VS benadrukt wel dat er niets is veranderd in de "open communicatie" met China.
President Biden is dinsdag ingelicht over de ballon en wordt geregeld bijgepraat, meldt het Witte Huis. Hij heeft zelf nog niet gereageerd.
De ballon werd gefilmd door een ooggetuige in de staat Montana:
Als het, zoals de VS zegt, inderdaad een spionageballon is, dan past dat bij de manier waarop China al langer andere landen in de gaten houdt, zegt Willemijn Aerdts, expert inlichtingen- en veiligheidsdiensten bij de Universiteit Leiden. "China spioneert met steeds meer zichtbaarheid. Dat gebeurt niet alleen maar onder de radar; het is pakken wat je pakken kan."
Het is moeilijk te zeggen welke lezing van de grootmachten de juiste is, zegt defensie-expert Peter Wijninga van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. "We moeten het er even mee doen. Het verhaal van China is even plausibel als het spionageverhaal van de Amerikanen, dat is ook maar een aanname. Het kan heel goed zijn dat zo'n ballon uit koers is geblazen, die heb je niet altijd in de hand."
Als het een spionageballon zou zijn, is het de vraag waarom China die zou inzetten, zegt Wijninga: "Peking heeft een uitgebreid defensieprogramma en ook heel veel satellieten. Daarmee kunnen ze ook van alles in de gaten houden."
Mogelijk is communicatie het doel van de spionageactie met de ballon, oppert Aerdts. "Je kunt daarmee andere soorten communicatie en beelden onderscheppen dan met satellieten. Ik kan me voorstellen dat Peking door de toegenomen aanwezigheid van de VS rondom China benieuwd is wat er wordt gezegd en welke communicatie daar is." Ze spreekt van een gewaagde zet van China, vanwege het geplande bezoek van Blinken.
Gevechtsvliegtuigen
Het Amerikaanse ministerie van Defensie had F-22-gevechtsvliegtuigen klaarstaan die de ballon uit de lucht zouden moeten schieten. Dat ging niet door uit angst dat de brokstukken van de ballon op de grond mensen zouden verwonden.
Een begrijpelijk besluit, vindt defensie-expert Wijninga. "Het gevaar bij neerstorten zit hem in de apparatuur die in de gondel zit. Die kan tientallen kilo's wegen, afhankelijk van de taak en draagkracht van de ballon. Ook is er bij het neerschieten een kans dat de ballon pas tien of twintig kilometer verderop de grond raakte, dat is veel te veel risico."
Daarbij speelt nog iets, zegt Frans Osinga, bijzonder hoogleraar oorlogsstudies aan de universiteit Leiden. "De Amerikanen proberen mogelijk de spionageballon intact in handen te krijgen."
Hij spreekt van een incident. De vraag is dan wel of de VS dit op deze manier naar buiten had moeten brengen en het niet beter achter de schermen had kunnen oplossen. Osinga: "Aan de andere kant: dit is zo zichtbaar, daar moet de VS wel wat mee. Bovendien kunnen de Amerikanen zo laten zien dat de veiligheid serieus wordt opgepakt."
