Recordwinst Shell goed voor aandeelhouders, maar kritiek wordt luider
Rob Koster
Economieverslaggever
Nu bekend is dat olie- en gasconcerns hun winsten over afgelopen jaar gezamenlijk met meer dan 100 miljard euro zagen stijgen, komt de vraag op of het wel eerlijk is dat bedrijven zo veel winst maken. Onder Kamerleden heerst ongemak en eergisteren noemde de Amerikaanse president Biden het Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil "zakkenvullers".
De discussie is niet nieuw. Afgelopen zomer werd al duidelijk dat bedrijven zoals Shell en ExxonMobil de wind enorm in de rug hebben vanwege de oorlog in Oekraïne. Zodra de prijzen van olie en gas de lucht in schoten, vanwege onzekerheid over leveringen uit Rusland, stegen ook de winsten van olie- en gasbedrijven. Aan de andere kant zijn oliebedrijven een groot deel van hun investeringen in Rusland kwijt, maar dat bedrag staat in schril contrast met de extra opbrengsten.
Eerder zei vertrekkend Shell-bestuursvoorzitter Ben van Beurden zich te realiseren dat de winsten "zeer aanzienlijk" zijn. Hij noemde de hoge prijzen een "wereldwijd fenomeen" waaraan Shell niet veel kan doen.
Vloeibaar gas
De oorzaak van de oplopende winsten is simpel. Olie en gas werden schaarser en daardoor werden de grondstoffen die de olie- en gasbedrijven winnen in snel tempo meer waard. Dat is duidelijk terug te zien in de cijfers van Shell. Het onderdeel dat gas wint en handelt in vloeibaar gas (lng) behaalde afgelopen jaar 176 procent meer winst, meer dan 20 miljard euro.
Het onderdeel dat onder meer olie uit de grond wint, boekte 14,7 miljard winst, oftewel 69 procent meer. Met het onderdeel dat zich bezighoudt met duurzame energie gaat het een stuk minder. Daar werd een verlies geleden van ongeveer 1 miljard.
Meevallerbelasting
Naar aanleiding van de opgelopen winsten voerde Groot-Brittannië een nieuwe belasting in voor energiebedrijven: een windfall tax, oftewel een meevallerbelasting. Oliebedrijven moeten extra betalen voor de winsten die zij maken uit olie en gas gewonnen op Brits grondgebied. De onlangs aangetreden Britse premier Sunak voerde die belasting in toen hij nog minister van Financiën was.
Nettowinst van oliebedrijven
| 2021 | 2022 | |
| BP | 6,7 miljard euro | -13,3 miljard euro ( eerste 9 maanden) |
| Shell | 18,4 miljard euro | 38,5 miljard euro |
| ExxonMobil | 21,2 miljard euro | 51,5 miljard euro |
| Saudi Aramco | 71,3 miljard euro | 119,7 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Chevron | 5,8 miljard euro | 32,6 miljard euro |
| ConocoPhillips | 7,4 miljard euro | 14,2 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Total | 9,4 miljard euro | 15,9 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Totaal | 140,2 miljard euro | 259,1 miljard euro |
Ook de Europese Unie werkt aan zo'n belasting. ExxonMobil doet een poging om die te voorkomen en bereidt een rechtszaak voor. Volgens het oliebedrijf is zo'n heffing contraproductief en worden investeringen erdoor afgeremd.
Shell houdt er rekening mee dat de extra belasting betaald moet gaan worden en zet bijna 2 miljard euro apart. Daarmee blijft er genoeg winst over, want dat geld telt niet mee in de 38,5 miljard euro die het bedrijf vandaag als winst rapporteert.
Een groot deel van de miljardenwinst gaat naar de aandeelhouders in de vorm van dividend. Daarnaast koopt Shell voor bijna 4 miljard euro eigen aandelen in. Dat drijft de beurskoers op en is dus goed voor de zittende aandeelhouders.
Dit zijn ongelooflijk moeilijke tijden.
De nieuwe Canadees-Libanese topman van Shell, Wael Sawan, begrijpt dat mensen die zelf last hebben van de hoge energieprijzen verwonderd kijken naar de recordwinst van Shell. "Dit zijn ongelooflijk moeilijke tijden. Als ik naar huis ga in Libanon, zie ik waar mensen mee te maken krijgen. Soms zitten ze een hele dag zonder elektriciteit. Dat zijn het soort uitdagingen die we op veel plaatsen in de wereld zien."
Toch vindt de nieuwe topman de kritiek op Shell niet terecht, omdat het bedrijf er volgens hem voor probeert te zorgen dat er genoeg energie is. "Wij zijn er dit jaar in geslaagd 194 lng-transporten naar Europa te krijgen om ervoor te zorgen dat de lichten aanbleven waar ze anders waren uitgegaan", aldus Sawan.
Verduurzaming
Shell zegt een derde van de winst over het afgelopen jaar te investeren in de energietransitie. De manier waarop het bedrijf zijn activiteiten heeft georganiseerd, leidt echter tot verwarring. De financiële topvrouw van Shell, Sinead Gorman, sprak op een telefonische persconferentie vandaag van "investeringen met weinig of nul koolstof".
Het is echt een rookgordijn om te verhullen dat ze heel weinig investeren in echte duurzame energie.
De activistische aandeelhouders van Follow This maken gehakt van de manier waarop Shell de investeringen in de energietransitie presenteert. "Het is echt een rookgordijn om te verhullen dat ze heel weinig investeren in echte duurzame energie zoals zonnepanelen en windturbines", zegt oprichter Mark van Baal van Follow This. "Om te verhullen dat ze nog zo lang mogelijk een fossiel energiebedrijf willen blijven."
