'Geef ook alle derdelanders uit Oekraïne een verblijfsvergunning'

• Ellen Kamphorst

  redacteur Binnenland

Alle ontheemden uit Oekraïne moeten in Nederland een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen, ook de ongeveer 5000 'derdelanders' die waarschijnlijk moeten vertrekken uit de opvang. Dat vindt Carolus Grütters, onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

De 5000 derdelanders zijn mensen die in Oekraïne een tijdelijke verblijfsvergunning hadden (werk- of studievisum), voor ze op de vlucht sloegen voor het oorlogsgeweld. Voor de zomer kwamen ze in Nederland terecht.

De groep kreeg in november te horen dat er een einde komt aan hun bescherming. De derdelanders moeten daardoor waarschijnlijk de opvang verlaten.

Volgens Grütters vallen derdelanders, net als andere ontheemden uit Oekraïne, onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming en hebben ze daarom het recht om hier te blijven. Grütters stelt dat staatssecretaris Van der Burg niet tussentijds kan afwijken van de richtlijn omdat dat in strijd is met Europese wetgeving. Concreet betekent dit volgens hem dat de IND zijn voornemen met de derdelanders niet kan doorzetten.

Ter Apel

Eergisteren stuurde de Vereniging Nederlandse Gemeenten een brandbrief aan het kabinet. De VNG wil van de staatssecretaris Van der Burg horen waar de derdelanders naartoe moeten als ze niet meer welkom zijn in de opvang. Het aanmeldcentrum in Ter Apel heeft geen plaats voor deze mensen. Volgens migratieonderzoeker Grütters geeft de tijdelijke richtlijn derdelanders het recht om in de gemeentelijke opvang te blijven.

Toen Rusland Oekraïne binnenviel, besloot de Europese Unie om de beschermingsrichtlijn te activeren.

Oekraïners, en niet-Oekraïners met een permanente verblijfsvergunning in Oekraïne, kregen daardoor bij aanmelding in een EU-lidstaat zoals Nederland recht op onderdak. Ook mochten ze meteen een baan nemen.

Vorig jaar zomer begonnen sommige gemeenten te klagen. Zo meldden zich bij het registratiecentrum voor Oekraïners in Amsterdam meer derdelanders dan mensen met een Oekraïens paspoort. Staatssecretaris Van der Burg besloot daarop dat nieuwe derdelanders zich niet meer op deze manier konden melden bij het Nederlandse opvangloket. Wie meende recht te hebben op bescherming, moest voortaan net als andere asielzoekers een asielaanvraag indienen.

Staatscourant

Daarnaast besloot de staatssecretaris dat derdelanders met een tijdelijke bescherming, die al in de opvang verbleven, daar tot 4 maart van dit jaar mogen blijven. Migratieonderzoeker Grütters: "Destijds zag ik niet dat die beslissing in strijd is met het Europees Unierecht. Maar ontheemden die eenmaal onder zo'n richtlijn vallen, kun je niet ineens uitsluiten."

Hij verwacht dat de groep derdelanders nog iets groter uitvalt dan de kleine 5000 mensen over wie het nu gaat: "De staatssecretaris heeft de wijziging met terugwerkende kracht op 19 juli in laten gaan, maar pas op 25 augustus in de Staatscourant gepubliceerd. Het sluiten van het loket voor deze groep kan op z'n vroegst pas na publicatie. Het is uiterst merkwaardig dat de staatssecretaris dat met terugwerkende kracht heeft gedaan."

Het is niet de eerste keer dat Van der Burg door migratiedeskundigen wordt gewezen op het Europees Unierecht. Momenteel buigt de Raad van State zich over de omstreden kabinetsmaatregel waardoor gezinshereniging tijdelijk niet mogelijk is. Bij verschillende rechtbanken hield die maatregel geen stand. Over ongeveer drie weken doet de Raad uitspraak.

Ministerie: Nederland kan zelf beslissen

Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie dat de staatssecretaris wel kan afwijken van de Europese regels. Volgens een woordvoerder valt de groep derdelanders namelijk niet onder een Europees besluit, maar is de bescherming voor deze groep een keuze geweest van de Nederlandse overheid.

De groep wordt namelijk niet vermeld in de Europese richtlijn, zo meldt de woordvoerder, maar kreeg bescherming op grond van een ministeriële regeling. "Hierdoor is het mogelijk dat op nationaal niveau besloten kan worden de tijdelijke bescherming te beëindigen voor andere groepen dan genoemd in het EU-besluit, zoals het geval bij derdelanders."

Nederland kan daardoor zelf besluiten om de tijdelijke bescherming te beëindigen voor groepen die niet genoemd worden in het Europese besluit. "Wanneer de bescherming voor derdelanders vervalt dan wordt de behandeling van de asielaanvraag, die bij de aanmelding is ingediend, weer hervat en wordt beoordeeld of de derdelander veilig kan terugkeren naar het land van herkomst of in Nederland asiel toegekend krijgt."