Hard signaal privacywaakhond: witwaswet is onrechtmatig
Het kabinet wil het witwassen van crimineel geld aanpakken met een nieuwe wet, maar die wet zelf is "onrechtmatig" en een te grote inbreuk op de privacy. Dat zei Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens vandaag in een hoorzitting in de Tweede Kamer.
De toezichthouder geeft een ongewoon hard signaal af over het wetsvoorstel van het kabinet. Als de nieuwe wet wordt aangenomen, maakt die mogelijk dat banken gezamenlijk alle bankbetalingen boven de 100 euro in de gaten mogen houden. Bij bedrijven mogen de banken zelfs alle transacties gezamenlijk gaan monitoren.
'Massaal volgen van mensen'
Wolfsen zegt dat deze wet zo niet aangenomen kan worden, met het idee van het "massaal volgen van mensen". Hij dreigt de uitvoering ervan te blokkeren als de Tweede Kamer wel voor het voorstel stemt. Wolfsen denkt dat de rechter hem dan gelijk zal geven dat deze wet in strijd is met andere wetten.
Maar volgens het kabinet helpt de nieuwe wet in de strijd tegen zware criminaliteit. Het aanpakken van crimineel geld is hard nodig, omdat het geld een aantrekkingskracht kan hebben op jongeren, is de redenering. Bovendien wordt de misdaad zelf er ook mee gefinancierd. De georganiseerde misdaad heeft geld nodig om bijvoorbeeld ambtenaren om te kopen of om andere criminelen in te huren om iemand te laten vermoorden.
Poortwachtersfunctie
Banken hebben nu ook al een rol in de bestrijding van criminaliteit, de zogenoemde poortwachtersfunctie. Om criminele klanten te weren van het betalingsverkeer moeten ze klantonderzoek doen en verdachte transacties melden bij de autoriteiten.
Maar die foute geldstromen blijven vaak onder de radar, doordat de criminelen ingewikkelde netwerken van kleinere betalingen tussen verschillende banken opzetten. Doordat de data van de verschillende banken worden samengevoegd, kunnen die netwerken beter blootgelegd worden, redeneert het kabinet.
Er zit ook gevoelige informatie bij over donaties aan geloofsgenootschappen, politieke partijen en gezondheidsgegevens.
De Autoriteit Persoonsgegevens onderschrijft het doel, maar vindt het middel veel te zwaar. "Want er zit ook gevoelige informatie bij over donaties aan geloofsgenootschappen, politieke partijen en gezondheidsgegevens", zegt Aleid Wolfsen. "Het is buiten de grenzen van het evenredigheidsbeginsel om alle klanten van banken en alle transacties te gaan volgen en monitoren en als verdacht te betitelen."
De Nederlandse Vereniging van Banken is het daar niet mee eens en vindt dat de impact op de privacy van het nieuwe voorstel wordt overschat. In de hoorzitting wees voorzitter Medy van der Laan er nadrukkelijk op dat banken individueel nu ook al over al die gevoelige informatie beschikken. En dat die banken ook naar betalingen onder de 100 euro mogen kijken. Alleen mogen de banken met deze wet de informatie met elkaar delen, waardoor ze - volgens Van der Laan - effectiever kunnen zijn.
Bovendien worden de data van de verschillende banken versleuteld bekeken, benadrukt de Nederlandse Vereniging van Banken. Als zij ongebruikelijke transacties tegenkomen, worden ze neergelegd bij de bank. Die 'ontsleutelt' dan de informatie en meldt het dan bij de autoriteiten als zij inderdaad oordelen dat er iets geks aan de hand is.
Medy van der Laan hoopt dan ook dat de Tweede Kamer instemt met de wet: "Met een klein stapje meer zetten we een grote stap waar het gaat om het schoonhouden van het financiële systeem en het beter voorzien van de justitiële keten van de beste informatie".
Uiteindelijk gaat het gewoon om criminelen stoppen.
Die justitiële keten was in de hoorzitting ook positief over de nieuwe wet. Opsporingsdienst FIU en het Openbaar Ministerie zeggen door de gezamenlijke monitoring meer verdachte signalen te krijgen, waardoor de opsporing makkelijker wordt. "Uiteindelijk gaat het gewoon om criminelen stoppen", zegt Anita van Dis van het OM. "In Nederland wordt echt veel geld witgewassen. Wij hebben te maken met een sterk georganiseerde criminaliteit. En daar hebben wij gewoon op dit moment onvoldoende zicht op, dus we hebben deze wetgeving heel hard nodig."
Het is nu aan de Tweede Kamer om te besluiten hoe het verdergaat met de nieuwe wet. Dat een groot aantal partijen worstelt met de afweging tussen privacy en opsporing werd wel duidelijk uit de vragen die ze stelden. Later dit jaar volgt een debat.
