Dertien jaar na de moord op bioboer Martin is zijn verhaal een Spaanse bioscoophit

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Martin Verfondern, een Nederlandse bioboer in Spanje, werd in 2010 na een ruzie bij een verlaten dorp doodgeschoten. Een buurjongen vermoordde hem. Een speelfilm over de misdaad trekt dertien jaar later volle zalen in Spanje.

Het houten bord op het rommelige kerkhofje herinnert aan de Nederlander die er begraven ligt. Het graf is maar klein, er was weinig van hem over toen Verfondern werd gevonden. Dat was ruim vier jaar nadat de Nederlandse boer was vermoord door een van de zonen van zijn enige buurman in het afgelegen gehucht.

Aan de moordpartij ging een lange strijd vooraf over de gezamenlijke opbrengsten van de houtkap bij het geïsoleerde dorp Santoalla, in het noordwesten van Spanje. Verfondern, die zich eind jaren 90 met zijn vrouw Margo Pool in Santoalla vestigde, eiste als inwoner zijn deel op van die verdiensten. De rechter gaf de Nederlanders tot in hoger beroep gelijk.

Het was meer dan hun buren konden verdragen, vertelt Margo Pool, die nog altijd in het geïsoleerde gebied woont en het graf van haar man laat zien. Het contact was aanvankelijk goed. Maar dat sloeg om toen de dorpelingen zagen dat ze niet meer de enigen in Santoalla waren. Vooral met Martin liep het hoog op. Onbegrip werd wrevel. Meningsverschillen ontaardden in ruzies. Tot het niet meer goed kwam.

Vertrekkend correspondent Rop Zoutberg ging langs bij Margo, die nog altijd in Santoalla woont:

"We hadden natuurlijk onze problemen met de buren, en ik denk dat hun zonen vaak van hun ouders hoorden dat die Hollander maar eens moest worden omgebracht. De jongste buurjongen is geestelijk niet helemaal in orde. Op een gegeven moment heeft hij de knop in zijn hoofd omgedraaid. En toen heeft hij het gedaan."

Verfondern werd in januari 2010 van korte afstand doodgeschoten toen hij boodschappen ging doen. Op het proces dat jaren later tegen beide broers werd gevoerd, bleek dat ze het lichaam in een bos op 20 kilometer afstand hadden verstopt. Daar lieten de broers ook de terreinwagen van Verfondern achter die ze probeerden te verbranden.

Ongeluk

"Ik heb jarenlang gedacht dat het een ongeluk was", vertelt zijn weduwe. Het kon haast niet anders. Haar echtgenoot moest een ongeluk hebben gehad op de steile weg naar Santoalla. In de zomer van 2014 werd de terreinwagen van Verfondern bij toeval ontdekt vanuit een helikopter die was ingezet bij een bosbrand. Kort hierna werden ook de resten van de tot Nederlander genaturaliseerde Duitser gevonden. Vrijwel meteen ging de verdenking naar de buren.

De aanleiding voor de ruzie en de verdwijning waren in 2016 al onderwerp van de documentaire Santoalla, van de Amerikaanse makers Andrew Becker en Daniel Mehrer. Vorig jaar kwam er ook de speelfilm: As bestas, letterlijk 'De beesten'. De film gaat over een Frans echtpaar in een afgelegen dorp in Galicië. Dat krijgt ruzie met hun buren over de komst van een windmolenpark. Het eindigt met de moord op de Fransman. Het is niet moeilijk om in de beklemmende film te zien wat de Nederlanders overkwam.

As bestas had al veel succes in Spanje en Frankrijk, en kreeg veel nominaties voor de jaarlijkse Spaanse filmprijzen, de Goya. Begin februari worden de prijzen bekendgemaakt.

De trailer van As bestas:

Al is dat niet iets waar Margo Pool (69) zich mee bezighoudt. Ze heeft een kudde van veertig geiten die iedere dag moet worden verzorgd. Voor een bezoeker is het behoedzaam schuifelen tussen de resten van Santoalla, waar ooit tientallen mensen woonden. Los van het opgeknapte huis van de Nederlandse staat vrijwel geen muur meer overeind.

Ze vond de in Spanje bejubelde speelfilm As bestas echt goed, vertelt ze. Ze zag de film al maanden geleden, toen de regisseur speciaal voor haar naar het dorp kwam om het resultaat te laten zien. Dat was in dezelfde boerenhuiskamer waar we nu zitten. De vraag die ze keer op keer kreeg: waarom vertrok ze niet en woont ze nog altijd in het gehucht?

Ze glimlacht even. "Martin en ik kwamen hiernaartoe omdat we onze droom wilden verwezenlijken. We zijn een stuk in de buurt gekomen, maar die droom bestaat nog steeds. Martin is hier ook nog steeds. De hele dag word ik aan hem herinnerd. Als ik hier zou weggaan gaat onze droom voorbij. Dan verdwijnt Martin ook. Dan zou het allemaal voor niets zijn geweest."

Van de buren is het oudere echtpaar al enige tijd geleden overleden. Hun twee zonen zijn veroordeeld. De jongste zat een straf van tien jaar uit en is hij inmiddels weer vrij. Ze mogen niet bij Margo in de buurt komen. Het gehucht is stiller dan ooit.