Erdogan-satire toont Zweedse worsteling met Turkije

• Thom Edinger

  Redacteur buitenland

Hoelang wil Zweden nog dansen naar de pijpen van de Turkse president Erdogan? Dat is de boodschap waarmee het Zweedse tijdschrift Flamman een tekenwedstrijd heeft aangekondigd. Met een satirische tekening van de Turkse president, kunnen tekenaars 10.000 Zweedse kronen verdienen, zo'n 900 euro.

"Ik heb net mijn eerste dickpic ontvangen. Met het hoofd van Erdogan als eikel", zegt Leonidas Aretakis lachend. Sinds maandag stroomt de mailbox van zijn blad Flamman vol, hij is de tel kwijt. Erdogan als opgewonden mannelijk geslachtsdeel, maar ook verfijnder, zoals het hoofd van de Turkse president als een vesting waar de Zweedse regering inloopt, onwetend van alle gevaren die er zich schuilhouden.

De een vluchtig neergepend op een zakdoek in de kroeg, de ander zou niet misstaan in een galerie. Plots is Aretakis, sinds anderhalf jaar hoofdredacteur van Flamman, bij elke radio- en televisiezender te gast.

Erdogan-pop

De aandacht zegt veel over de moeizame relatie met Turkije. Sinds Zweden samen met Finland NAVO-lidmaatschap aanvroeg, ligt Ankara dwars. Tegemoetkomingen zoals het opheffen van een wapenembargo zijn onvoldoende. Er moet vaart worden gemaakt met de uitlevering van mensen die door Ankara worden beschuldigd van terreur, iets waar de Zweedse rechtsstaat een stokje voor steekt.

De concessies wekken wrevel in Zweden. Na tweehonderd jaar neutraliteit is het pragmatisme van de conservatieve regering richting Turkije, velen een doorn in het oog. Aretakis: "Onze minister van Buitenlandse Zaken zei onlangs dat Turkije een democratisch land is waarmee we dezelfde waarden delen... Beschamend."

Een incident afgelopen weekend was voor de redactie van Flamman de druppel. Toen Koerdische demonstranten voor het stadhuis in Stockholm een pop lijkend op Erdogan ondersteboven hingen, werd een bezoek van de Zweedse parlementsvoorzitter aan Ankara geannuleerd.

De Zweedse regering veroordeelde de pop-actie en noemde het een poging om NAVO-toetreding te 'saboteren'. Aretakis noemt het bewijs dat de NAVO-kwestie de vrijheid van demonstratie en meningsuiting van Zweedse Koerden beïnvloedt. Hij begrijpt dat de actie als smakeloos kan worden opgevat, maar hekelt het gebrek aan een kritische houding tegenover Erdogan. "Hij moet zich niet mengen in Zweedse aangelegenheden, onze regering laat zich zo gijzelen door een autocraat."

Satire

En dus kiest Flamman voor satire, een wapen dat Erdogan raakt. Dat bleek in 2016, toen de Duitse komiek Jan Böhmermann de Turkse president op de hak nam en werd aangeklaagd. Vier jaar later ontstond er een diplomatieke rel toen het Franse satirische tijdschrift Charlie Hebdo cartoons over Erdogan publiceerde.

Toch ligt een pyrrusoverwinning op de loer. Eerder bestempelde Erdogan satire over hem als een vorm van islamofobie. Is Aretakis niet bang dat Erdogan de tekenwedstrijd gebruikt om zich voor eigen publiek als martelaar neer te zetten? "Dat risico moeten we nu eenmaal nemen, je ziet het ook bij andere autocraten: Poetin spreekt van Russofobie en onlangs muntte Orbàn de term 'Hongarofobie'."

Mogelijke gevolgen voor Zweedse NAVO-toetreding deren hem weinig. Flamman is vanuit zijn socialistische signatuur principieel tegen NAVO-lidmaatschap. "Los daarvan: in Zweden heb je het recht Erdogan te bespotten. Moeten we stoppen met het kritisch benaderen van iemand die mensenrechten met voeten treedt omdat we in een NAVO-toelatingsprocedure zitten?"

Het houdt niet alleen Zweden bezig. Finland worstelt ook met hoe het buurland zich verhoudt tot Turkije. Finse politici waarschuwen dat Ankara niet het gevoel moet krijgen dat de waarden van de twee noordelijke landen onder druk vloeibaar worden.

Ook de Zweedse premier Kristersson lijkt zich bewust dat de rek eruit is. Begin deze maand zei hij dat er geen concessies meer gedaan worden. Ondertussen grijpt Erdogan alles aan om de aspirant-leden terecht te wijzen en profiel te kweken in eigen land. Deze week verhoogde hij de inzet met de eis om 130 'terroristen' uit te leveren. Met Turkse verkiezingen in het vooruitzicht, lijkt een soepelere opstelling ver weg.

Waar een Turkse beslissing voorlopig uitblijft, moet Aretakis er maandag al een nemen, wanneer hij de winnende tekeningen bekendmaakt. Het idee dat sommige thuishoren in een galerie zou nog wel eens bewaarheid kunnen worden. Flamman is in gesprek met musea in Stockholm om inzendingen tentoon te stellen in een speciale expositie.

Ondanks alle aandacht, heeft de regering nog niet gereageerd op de tekenwedstrijd. "Misschien realiseren ze na alle ophef eindelijk dat halsoverkop reageren op kritiek niet de beste strategie is."