Vliegbelasting omhoog, maar gaan we ook echt minder vliegen?

We kunnen er niet meer omheen: vliegen wordt duurder. De vliegtaks is per 1 januari verhoogd naar 26 euro en bovendien gaan vliegtuigmaatschappijen betalen voor hun CO2-uitstoot op Europese vluchten. Hoe beïnvloedt dat ons gedrag?

Van alle Nederlanders vliegt 60 procent wel eens en 40 procent niet, blijkt uit een rapport van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) uit 2018. Voor de meeste mensen zijn de kosten een reden om niet te vliegen, andere redenen zijn vliegangst, gezondheid en milieu.

"De vuistregel is dat als vliegen 1 procent duurder wordt, er ook 1 procent minder wordt gevlogen", zegt Jasper Faber van milieuonderzoeksbureau CE Delft. Bij vliegtickets onder de honderd euro hebben een paar tientjes extra volgens Faber dus zeker effect.

ABN Amro berekende wat deze maatregelen betekenen voor verschillende Europese vluchten. De berekeningen zijn gedaan met de huidige CO2-prijs. Die prijs wordt naar verwachting de komende jaren hoger.

Duurdere tickets leiden dus tot minder vliegen. Maar daar staat volgens Faber tegenover dat als mensen welvarender worden, ze juist meer gaan vliegen.

"Het merendeel van de wereldbevolking heeft nog nooit gevlogen, zodra die rijker worden gaan die meer vliegen." Voor corona groeide de luchtvaart jaarlijks zo'n 3 procent. Als we naar een klimaatvriendelijkere luchtvaart willen, moeten er volgens Faber extra maatregelen genomen worden om die groei te dempen.

Volgens Milieudefensie zou dat kunnen door het vlieggedrag van één specifieke groep aan banden te leggen: die van de frequent flyers. Zij nemen een groot deel van het vliegverkeer voor hun rekening. Volgens het Kim-rapport maakt 8 procent van de bevolking 40 procent van de vliegreizen.

Milieudefensie pleit daarom voor een progressieve vliegbelasting. Op zowel kerosine als vliegtickets zat tot voor kort geen belasting. Zouden beide onder normale belastingtarieven vallen, dan zou de belasting een paar tientjes voor een reis bedragen.

Volgens Milieudefensie zou deze belasting dan per vlucht moeten worden verdubbeld. Dus bijvoorbeeld 40 euro belasting voor de eerste vlucht, 80 euro voor de tweede vlucht, 160 euro voor de derde en 320 euro voor de vierde. Voor de vluchten erna blijft de belasting op het tarief van de vierde vlucht.

CE Delft berekende dat dit tot een afname van 23 procent van het vliegverkeer zou leiden en tot 3,8 miljoen ton per jaar minder uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Ook niet onbelangrijk: het zou de schatkist 2,3 miljard euro per jaar opleveren.

Vervuiler betaalt

Bram van Liere van Milieudefensie: "Met de huidige platte belasting raak je iedereen even hard, maar het is veel eerlijker om degenen die meer vliegen meer te laten betalen. Zij zorgen immers voor veel meer klimaatvervuiling."

Volgens CE Delft heeft zo'n progressieve belasting zeker effect. Faber: "Iedereen is prijsgevoelig, ook rijke mensen." De uitwerking is volgens Faber wel lastig, want wat als iemand drie keer vanaf Schiphol vliegt en twee keer vanaf Brussel?

Van Liere denkt dat de progressieve vliegtaks veel kans maakt. "Het is een effectieve maatregel met een groot draagvlak, dat hebben we laten peilen. Maar er is nog geen Kamermeerderheid voor." Een woordvoerder van de Belastingdienst zegt dat er geen nieuwe plannen voor vliegbelastingen in de pijplijn zitten.

Verbieden privéjets

Greenpeace wil nog een stapje verder gaan: het verbieden van privéjets. De milieuorganisatie wil dat omdat de uitstoot per persoon in een privévliegtuig 5 tot 7 keer zo hoog is als op een commerciële vlucht. Daar komt bij dat het gebruik van privévliegtuigen is toegenomen.

Het gaat om een klein deel van de luchtvaart, dus de bijdrage aan de totale uitstoot valt mee, maar de bijdrage per persoon is heel groot, zegt Van Liere: "Het gaat meer om gelijkheid. Waarom mag de een meer klimaatschade veroorzaken dan de ander? Dit ondermijnt het draagvlak voor eerlijk klimaatbeleid."

Concurrerende markt

Volgens Faber zijn de huidige maatregelen niet per se vervelend voor de sector: "Het lastige aan de luchtvaart is dat ze in een extreem concurrerende markt opereren, waardoor het heel moeilijk is om meer te doen dan wettelijk verplicht. Als je dat doet verlies je namelijk marktaandeel. Dit soort overkoepelende regels kunnen de sector dus qua klimaatbeleid echt vooruithelpen, en dat is ook nodig om te overleven."