Commissie: geen harde bewijzen voor georganiseerd ritueel kindermisbruik

Er bestaat georganiseerd en zeer gewelddadig kindermisbruik in Nederland, maar er zijn geen harde bewijzen dat er netwerken actief zijn die kinderen op een rituele of satanische manier misbruiken. Dat schrijft een commissie die op verzoek van de politiek onderzoek heeft gedaan naar sadistisch misbruik van minderjarigen.

Aanleiding voor het onderzoek is onder meer een uitzending van het VPRO-radioprogramma Argos uit 2020, waarin verschillende slachtoffers hun verhaal deden. Zij spraken over ernstig seksueel misbruik, martelingen en zelfs het offeren van baby's. De Tweede Kamer drong vervolgens aan op een onderzoek naar de aard en omvang van het verschijnsel. Er was, en is, veel discussie of de meldingen wel volledig de waarheid zijn.

De commissie, onder leiding van de Amsterdamse hoogleraar Jan Hendriks, heeft vandaag het rapport naar minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid gestuurd. De titel van het rapport is Tussen ongeloof, ondersteuning en opsporing.

De commissie stelt dat het "onomstreden" is dat georganiseerd en gewelddadig misbruik van minderjarigen bestaat. "Ongeacht of de verhalen van slachtoffers in volle omvang kloppen, is waarschijnlijk dat zij slachtoffers zijn van indringende en traumatiserende ervaringen." Op welke schaal het voorkomt is voor wetenschappers en de commissie moeilijk in te schatten.

Geen beeldmateriaal

Minder overtuigd is de commissie van het bestaan van netwerken die zich bezighouden met ritueel of satanisch misbruik van kinderen. De daders zouden daarbij opereren vanuit een bepaalde geloofs- of cultverering. Alle opsporingsdeskundigen die de commissie heeft gesproken zeggen dat ze nog nooit beeldmateriaal zijn tegengekomen van misbruik met rituele kenmerken. Wel is er materiaal van ernstig sadistisch misbruik.

"Al met al zijn slachtoffers de enige primaire bron die dit soort misbruik melden en wordt vanuit andere bronnen geen ondersteuning gevonden voor het bestaan ervan", staat in het rapport. Bij de verschillende meldpunten voor slachtoffers hebben ze ook nauwelijks te maken met verhalen over ritueel misbruik. Bovendien is het mogelijk dat misbruikslachtoffers elkaar treffen op internet, waar ze elkaars verhalen delen en mogelijk (deels) eigen maken.

Ook bestaat de kans dat ze beïnvloed worden door complottheorieën die rondgaan over ritueel misbruik, zeggen de onderzoekers. De meldingen uit Argos heeft de commissie overigens niet nader kunnen bestuderen, omdat de programmamakers die niet wilden delen, ook niet geanonimiseerd.

'Rapport schiet tekort'

Toch zegt belangenorganisatie Stichting Misbruikt! dat ze afgelopen jaar regelmatig meldingen heeft binnengekregen over misbruik met een ritueel karakter. Voorzitter Corinne Dettmeijer, oud-rapporteur mensenhandel, vindt dat het rapport op dat punt tekortschiet. "Er zijn vele verklaringen, vele bronnen." Volgens haar is er bovendien wel degelijk beeldmateriaal van ritueel misbruik.

Ze wijst ook op andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, de VS en Duitsland, waar het bestaan van ritueel misbruik wel erkend wordt en er zelfs mensen voor veroordeeld zijn. "De illusie dat Nederland anders is, dat het hier niet voorkomt, is nergens op gebaseerd."

Het misbruik heeft vaak grote gevolgen in het verdere leven van slachtoffers. Ze maken hun schoolopleiding niet af, kunnen moeilijk een baan houden en relaties lopen ook vaak stuk. Bovendien kunnen ze maar moeilijk terecht bij hulpverleners die in dit soort zaken gespecialiseerd zijn. Die zijn er te weinig, en de kennis schiet tekort, constateert de commissie.

Slachtoffers zijn vaak bang dat ze niet geloofd worden en stappen daarom niet naar de politie. Zelfs therapeuten raden slachtoffers om die reden soms af om melding bij de politie te doen. Dat vindt de commissie een onwenselijke situatie. Daarom moet er één, laagdrempelig meldpunt komen, staat in de aanbevelingen.

Dettmeijer vindt dat de aanbevelingen van het rapport niet aansluiten bij de conclusie dat er sprake is van georganiseerd misbruik van kinderen. "Dat is nogal wat. Maar ook in dit rapport vormt de aangifte weer de kern van de opsporing. Terwijl je dit zou moeten aanpakken zoals je mensenhandel en terrorisme aanpakt." Politie en justitie moeten volgens haar veel meer actief op zoek gaan naar de daders en de organisaties die ze vormen.