Brussel wil dat industrie én burger gaan betalen voor hun uitstoot

• Charlotte Klein

  redacteur Economie

Ook burgers moeten in de toekomst gaan betalen voor hun CO2-uitstoot. De Europese industrie, die dat deels al moet doen, krijgt te maken met hogere uitstootkosten, en bedrijven van buiten Europa gaan aan de grens betalen voor hun uitstoot. Het geld dat hiermee wordt opgehaald kan worden besteed aan klimaatplannen.

Over deze drie voorstellen, bekend onder de namen ETS, CBAM en het Sociaal Klimaatfonds, worden dit weekend in Brussel als het goed is knopen doorgehakt.

De Europese Unie heeft met zijn Fit for 55-pakket ambitieuze klimaatplannen: voor 2030 moet de CO2-uitstoot met 55 procent naar beneden. De EU wil dat doen door middel van CO2-certificaten: een bedrijf mag alleen CO2 uitstoten als het daar de rechten voor heeft. Dit emissiesysteem wordt gezien als de ruggengraat van het Europese klimaatbeleid.

10 cent per liter

Brussel wil dat ook burgers gaan betalen voor de uitstoot die vrijkomt bij wegtransport en het verwarmen van huizen. De EU wil dit gaan doen door ook voor gebouwen en voertuigen een emissiehandelssysteem in te voeren, waarbij de tankstations en de energiemaatschappijen voor hun klanten CO2-rechten moeten hebben. Die kosten rekenen ze door aan hun klanten.

Onduidelijk is nog hoeveel meer burgers precies gaan betalen. Experts verwachten dat het met de huidige CO2-prijzen om zo'n 10 cent per liter benzine zal gaan.

Als dit plan erdoorheen komt zal de uitvoering waarschijnlijk nog wel een paar jaar duren. Het Europees Parlement zegt rekening te willen houden met de huidige hoge prijzen, en wenst dit deel van het plan niet te snel in te voeren.

Handelen in CO2-rechten

In Brussel wordt komende dagen daarnaast gesproken over het handelen in CO2-certificaten, ook wel bekend als emissiehandelssysteem ETS (zie de afbeelding hieronder). Elk jaar bepaalt de EU hoeveel er van die zogeheten CO2-certificaten (elk voor een ton uitstoot) verdeeld mogen worden onder de industrie. De hoeveelheid rechten die er worden uitgedeeld, wordt elk jaar minder, zodat de Europese uitstoot naar beneden gaat.

Bedrijven mogen handelen met die rechten, vandaar de naam emissiehandelssysteem. Produceert een bedrijf zuinig, kan dat bedrijf de overige certificaten verkopen aan vervuilende bedrijven die juist extra rechten nodig hebben. Zuinige bedrijven zijn voordeliger uit en zo is er een financiële prikkel om duurzaam te gaan produceren.

In Nederland vallen zo'n 400 bedrijven onder het ETS-systeem, gezamenlijk verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de uitstoot in Nederland.

Dit is hoe het ETS-systeem in de praktijk werkt:

De angst bestond dat door dit systeem 'koolstoflekkage' zou optreden. Doordat bedrijven in Europa extra moeten betalen voor hun uitstoot, zijn hun producten duurder dan die van bedrijven van buiten Europa. Door deze oneerlijke concurrentie zouden bedrijven ervoor kunnen kiezen om Europa te verlaten. Daarom kreeg de vervuilende industrie een deel van zijn rechten gratis en ontving ze subsidies. Daarmee werd de financiële prikkel om te verduurzamen deels tenietgedaan.

Daar heeft de EU een oplossing voor bedacht: het CBAM (zie afbeelding hieronder). Zodra vervuilende bedrijven van buiten Europa hun spullen in Europa willen verkopen, betalen ze aan de grens voor hun CO2-uitstoot.

Dit weekend overlegt Brussel over hoe deze twee systemen op elkaar kunnen aansluiten. De gratis rechten en subsidies (van ETS) kunnen pas worden afgebouwd zodra de CO2-belasting voor niet-Europese bedrijven ingaat (CBAM).

Dit is hoe het CBAM werkt:

De meeste lidstaten staan hier overigens niet negatief tegenover de emissiehandelssystemen, omdat de plannen ook extra geld voor de schatkist betekenen. Behalve dat de CBAM- en ETS-plannen op elkaar moeten aansluiten, is er namelijk nog een derde plan dat dit weekend op tafel ligt: het Sociaal Klimaatfonds.

De verkoop van CO2-certificaten levert namelijk veel geld op. Het voorstel is dat zo'n driekwart van die opbrengsten meteen terugstroomt naar de lidstaten. Dit weekend wordt erover vergaderd of een lidstaat dat als een blanco cheque mag uitgeven, of dat er bepaalde voorwaarden aan zijn verbonden.

Het overige kwart gaat mogelijk in een speciaal Europees Sociaal Klimaatfonds. Wil een land kwetsbare huishoudens helpen met bijvoorbeeld verduurzamen, dan kan het bij dat fonds geld aanvragen. Zo kan het de kosten van ETS2 voor de kwetsbare burger dus weer drukken.

Nederlandse onderhandelaars

Drie commissies overleggen dit weekend met elkaar wanneer wat zal ingaan en hoe de plannen op elkaar aansluiten. Twee Nederlandse Europarlementariërs hebben een hoofdrol: Mohammed Chahim (PvdA) leidt de onderhandelingen van het CBAM en Esther de Lange (CDA) die van het Klimaatfonds.

De kans bestaat overigens dat het dit weekend niet lukt om eruit te komen, al zijn de verwachtingen hoog.