13.173 documenten over de moord op president Kennedy openbaar

Het Nationaal Archief van de Verenigde Staten heeft 13.173 documenten vrijgegeven over de aanslag op president Kennedy in 1963. Het gaat om documenten van bijvoorbeeld inlichtingendiensten CIA en NSA over de aanloop naar de moord, de nasleep ervan en de vele onderzoeken erover. Hoewel daar na bijna 60 jaar nog steeds veel complottheorieën over bestaan, melden Amerikaanse onderzoekers en media nog geen grote onthullingen.

Het Amerikaanse Congres bepaalde in 1992 dat de 5 miljoen pagina's die op dat moment nog geheim waren uiterlijk 25 jaar later vrijgegeven moesten worden, tenzij er zwaarwegende argumenten waren om dat niet te doen. Het Witte Huis meldt dat met de nieuwste publicatieronde daarvan nu 97 procent openbaar is.

Dat enkele duizenden documenten toch nog deels of geheel geheim blijven, komt doordat inlichtingendiensten bezwaar hebben aangetekend tegen openbaring. Dat kan zijn uit het oogpunt van nationale veiligheid, om bronnen of werkwijzen te beschermen of om relaties met het buitenland niet te schaden. Critici vrezen dat de diensten ook onwelgevallige informatie in de doofpot willen houden.

Afgeluisterd

Zo gaat een deel van de papieren over wat de CIA wist over de gangen van dader Lee Harvey Oswald voordat hij toesloeg in Dallas. De CIA wist van een bezoek dat hij weken voor de aanslag aan de Cubaanse ambassade in Mexico had gebracht, maar zag pas na de moord het mogelijk belang daarvan in.

In een nu vrijgegeven verslag van het CIA-kantoor in Mexico wordt onthuld dat men op de hoogte was van een telefoongesprek tussen de ambassade en Oswald doordat medewerkers van de Mexicaanse president geholpen hadden afluisterapparatuur in de diplomatieke missie aan te brengen. "Dit is hoogst geheim en niet bekend bij de Mexicaanse veiligheidsdiensten", merkt de schrijver op.

Andere documenten zijn minder brisant, zoals condoleancebetuigingen van buitenlandse regeringen, een reeks oproepen aan CIA-regiokantoren voor informatie over de gearresteerde Oswald of situatieverslagen over hoe er in het communistische Moskou, Oost-Duitsland of Cuba over de moord werd gesproken.

Ook kwamen er meteen al tips binnen over de vele complottheorieën die zouden worden opgeworpen: een Poolse tipgever meldde bijvoorbeeld een dag na de aanslag te weten dat Moskou geld en valse paspoorten had geregeld voor de moordenaars. "Het lijkt een wappie, maar sommige aspecten lijken authentiek", verzucht de opsteller van het verslag, die aanraadt de tip toch maar te onderzoeken.

Banden met Nederland

Tussen de duizenden archiefstukken zijn ook een paar te vinden met een band met ons land. Een in het Nederlands opgesteld rapport over de secretaris van de Cubaanse ambassade in Den Haag bijvoorbeeld, die cryptisch antwoordde "wacht maar af" op de vraag wat Castro's reactie zou worden op Amerikaanse aanvallen.

Ook duiken er in de jaren 70 enkele surveillancerapporten op over de Nederlandse journalist Willem Oltmans, die contact had met vrienden en familie van Oswald en wantrouwend door de VS gevolgd werd vanwege zijn vriendelijke banden met communistische regimes. Hij wordt getypeerd als een extreem-linkse journalist "met een verleden van sensatiejournalistiek en homoseksuele activiteiten".

'Dode mus'

Hoewel deze tranche documenten de grootste is sinds 2018, zijn kritische onderzoekers nog niet tevreden. Rex Brandford, van een stichting die rechtszaken voerde om alle documenten openbaar te krijgen, noemt het een dode mus in een gesprek met Amerikaanse journalisten.

"De hoeveelheid documenten lijkt misschien imposant, maar uit een snelle steekproef blijkt dat er vaak nog steeds dezelfde stukken zijn weggelakt als eerst", klaagt hij. Zo ontbreekt er nog steeds een kritisch rapport over de CIA na een mislukte aanval op Cuba. "Dat belangrijke document toont wat Kennedy dacht na de Varkensbaai-invasie. Ongelofelijk dat dit nog niet is vrijgegeven."

Biden stemde in met die uitzonderingen omdat vanwege de coronapandemie niet alle documenten zorgvuldig nagegaan konden worden. De diensten hebben nog tot 1 mei volgend jaar om bezwaar aan te tekenen, anders worden de overgebleven stukken 30 juni alsnog vrijgegeven.