Nog een lander onderweg, wordt het niet wat druk bij de maan?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Als maanmannetjes zouden bestaan, konden ze de afgelopen weken een hele vloot ruimtevaartuigen op zich af zien komen: Artemis 1 met de Orion-ruimtecapsule en tien minisatellietjes, de navigatie-testsatelliet Capstone, een Japanse lander met een rover uit de Emiraten, en voor de komende maanden staan er nóg twee landers in de startbokken. In jaren is het niet zo druk geweest bij de maan. Waarom eigenlijk? En wat levert het op?

Té druk is het nog zeker niet volgens planeetwetenschapper Wim van Westrenen, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "Nee, nog lang niet. Onze maan is groot genoeg. Als er maanbases komen, komt er misschien een moment dat er twee op bijna dezelfde plek gebouwd worden, maar zelfs dan is er genoeg ruimte."

Die bemenste maanbases zijn een doel waar zowel de VS en Europa als China naar streeft. En die nieuwe space race is ook de reden dat er naast de bemenste maanprogramma's zoveel landers, rovers en satellietjes op weg gaan naar onze naaste buur. Ook China heeft nog drie maanlanders gepland de komende jaren.

Wat gaan die apparaten en robots allemaal doen? "We willen nog heel veel te weten komen over de maan", zegt Van Westrenen. "Ik vergelijk het altijd met de Mount Everest. Als je die een keer hebt beklommen heb je onderweg maar een kant van de berg gezien. Maar er is ook een andere kant en dat geldt ook voor de maan. Van de achterkant van de maan weten we bijna niks. Er is welgeteld één Chinese lander geweest. We weten niet zo precies wat voor gesteente daar ligt."

Maar de heilige graal bestaat 50 jaar na de Apollo-missies niet meer uit maanstenen, maar uit water. Water dat essentieel is voor maanbases waar astronauten straks langer moeten kunnen verblijven. Veel van de satellietjes en instrumenten op de landers en rovers zijn daar specifiek op gericht. "We weten bijvoorbeeld wel dat er waterijs voorkomt in kraters op de zuidpool waar het zonlicht niet kan komen, maar niet tot op welke breedtegraad dat het geval is."

Ook de lander die vandaag is gelanceerd, Hakuto-R, gaat op zoek naar water. De Japanse robot gaat technieken testen om bouwstoffen en water te winnen. Voor gebruik ter plaatse, benadrukt Van Westrenen. "Het is niet zo dat we nu mijnbouw gaan bedrijven op de maan."

IJs op een autoruit

Een ander apparaat dat met de Japanse lander meevliegt is Lunar Flashlight, een minisatelliet ter grootte van een schoenendoos die om de maan heen gaat vliegen en met infraroodlasers en andere instrumenten het water in donkere kraters bij de zuidpool gaat onderzoeken. "We proberen nu niet meer alleen water te vinden op de maan, we proberen erachter te komen wat voor soort water er is en hoe het er is gekomen", legt NASA-wetenschapper Barbara Cohen uit, die heeft meegewerkt aan de satelliet.

Een deel van het ijs is waarschijnlijk lang geleden door inslagen van kometen en planetoïden op de maan terechtgekomen. "Dat is niet hernieuwbaar", zegt Cohen. "Maar het water waar Lunar Flashlight naar gaat kijken is ijs dat soms op sommige plaatsen op het oppervlak ligt, als ijs op een autoruit 's nachts. Dat is niet zoveel, maar het is misschien wel hernieuwbaar als het er komt door een proces dat zich nu voordoet, en niet miljarden jaren geleden. Het kan alleen een bron zijn voor astronauten als er genoeg van is."

Cohen is ook betrokken bij een instrument op de lander Peregrine die begin 2023 moet vertrekken, dat op een andere manier naar water gaat zoeken. De maan heeft een superijle atmosfeer van los ronddwarrelende moleculen, en daar is ook waterstof bij.

"Zo proberen we te kijken naar verschillende delen van het geheel en wat meer gegevens te verzamelen zodat we uiteindelijk het hele plaatje zien."