CPB: koopkracht daalt in twee jaar met zo'n 4 procent, ondanks prijsplafond
Het prijsplafond voor energie kan niet voorkomen dat de koopkracht van Nederlanders daalt. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat de koopkracht over dit en volgend jaar daalt met in totaal zo'n 4 procent. De koopkracht geeft aan hoeveel een gemiddeld huishouden kan kopen met het beschikbare inkomen, verrekend met de inflatie.
De grootste koopkrachtdaling is dit jaar; volgend jaar is er een lichte afname van de koopkracht. Met de dalingen is de koopkrachtstijging tussen 2018 en 2021 in een klap verdwenen.
Het is voor het eerst dat de gevolgen van alle kabinetsplannen voor de koopkracht zijn doorgerekend. Volgens het CPB is door het prijsplafond een verdere koopkrachtdaling voorkomen. Dankzij dat prijsplafond betalen huishoudens met ingang van januari een maximumprijs voor gas en stroom.
Op Prinsjesdag werd nog uitgegaan van een daling van de koopkracht over 2022 en 2023 met bijna 3 procent. Daarbij was nog geen rekening gehouden met het prijsplafond dat het kabinet een dag ervoor had afgesproken. Ook rekent het Centraal Planbureau nu met een nieuwe definitie voor inflatie.
De koopkracht daalt volgens het CPB vooral doordat de inflatie hoger is dan de stijging van de cao-lonen.
"Aan de ene kant is het teleurstellend dat we te maken hebben met een koopkrachtterugval, ondanks het historisch grote koopkrachtpakket en ondanks het omvangrijke prijsplafond", zegt minister Kaag van Financiën. "Tegelijkertijd hebben we erger weten te voorkomen."
Tijdelijke oplossing
Het CPB vindt het prijsplafond geen blijvende oplossing voor de hoge energieprijzen, die volgens directeur Hasekamp niet zullen verdwijnen. "Een structureel probleem vraagt om structurele oplossingen, het huidige prijsplafond is dat niet."
Dat ziet ook minister Kaag. "Het prijsplafond is tijdelijk, we moeten ook weer toe naar een afbouw."
De maatregel van de overheid heeft ook negatieve gevolgen voor onder meer de overheidsfinanciën. Het prijsplafond kost mogelijk zo'n 8 miljard euro en die rekening schuift door naar de toekomst, zegt het CPB. Ook neemt het volgens het planbureau de prikkel weg tot "noodzakelijke energiebesparing en verduurzaming".
Het CPB stelt dat koopkrachtherstel uiteindelijk in de eerste plaats moet komen door loonstijgingen. Gerichte compensatie van de kwetsbaarste huishoudens is het devies, stelt het planbureau. Het kabinet is daarmee bezig voor de volgende Voorjaarsnota, bevestigt Kaag.
Financiële kwetsbaarheid
Vanwege de grote onzekerheid over de ontwikkeling van de energieprijzen komend jaar, publiceert het CPB naast het basisscenario ook drie andere scenario's, met wisselende prijzen voor energie.
Het CPB zegt dat in het basisscenario ongeveer 430.000 huishoudens het risico lopen om de vaste en noodzakelijke lasten niet meer te kunnen betalen. Dat aantal neemt toe tot 500.000 in een streng winterscenario met hoge prijzen. Met Prinsjesdag was de verwachting dat in 2023 zo'n 1 miljoen huishoudens in financiële problemen zouden raken.
