Protesten in Iran gaan door, veel kleine verzetsacties in het hele land

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Iraniërs protesteren al bijna twee maanden tegen het regime. Dat doen ze niet alleen door in grote groepen de straat op te gaan, maar ook met allerlei kleinschalige en creatieve verzetsacties. Volgens sommige deskundigen is de steun voor dit soort protestacties nooit eerder zo groot geweest.

Op sociale media worden video's gedeeld waarop te zien is hoe demonstranten de tulband van geestelijken aftikken. De Iraans-Nederlandse activiste Shirin Ghahramani grinnikt als ze de video's ziet. Ze is trots op haar landgenoten. "De geestelijken zijn het symbool van het totalitaire regime en de onderdrukking. Ik vind het heel moedig dat jongeren op deze manier hun onvrede uiten."

Op andere video's is te zien dat vrouwen hun hoofddoek afzetten en ermee zwaaien. Sommigen steken hun hoofddoek in brand. Op veel universiteiten eten mannen en vrouwen tegenwoordig samen, iets wat volgens de streng islamitische wetgeving in het openbaar verboden is.

Ook worden in heel Iran straatnaamborden vervangen door borden met de naam Mahsa Amini, de 22-jarige vrouw wier dood de aanleiding was voor de huidige protesten. Amini overleed nadat ze door de moraalpolitie was opgepakt. Ze zou haar hoofddoek te los hebben gedragen.

Ghahramani ziet de protestacties als een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid. "Het staat los van de grote protesten op straat. Studenten gaan bijvoorbeeld niet meer naar school, docenten geven geen les en winkeliers houden hun winkel dicht. Op deze manier proberen ze geen bijdrage meer te leveren aan het regime. De kracht van de Iraniërs is om dat zonder geweld te doen."

Burgerlijke sabotage

Iran-deskundige Ammar Maleki ziet ook gevallen van burgerlijke sabotage. "Ik heb het over sabotage in de positieve zin van het woord", legt hij uit. "Je ziet bijvoorbeeld dat demonstranten camera's op straat onschadelijk maken zodat ze niet meer in de gaten gehouden kunnen worden. Ook voeren sommigen hackaanvallen uit op systemen van de overheid."

Vorige maand werd de Iraanse staatstelevisie korte tijd gehackt. Tijdens een live-uitzending verscheen opeens een foto van Irans hoogste leider ayatollah Khamenei, omringd door vlammen en met het vizier van een geweer op zijn hoofd gericht. Ook klonk de leus van de protestbeweging: "Vrouwen, leven, vrijheid."

Maleki doet al jaren onderzoek naar de Iraanse samenleving. Het is volgens hem voor het eerst dat er zo massaal wordt geprotesteerd. "Vrouwen en jongeren nemen het voortouw, maar Iraniërs van alle leeftijden, klassen en achtergronden steunen het. Dat is uniek voor een land als Iran."

Ook valt hem op dat de protesten zich niet beperken tot grote steden, maar plaatsvinden in alle provincies, in zowel grote als kleine steden. Dat maakt het volgens Maleki moeilijker voor het regime om de acties te stoppen.

Een demonstrant die in het noorden van Iran woont, vertelt aan de NOS dat de protesten niet door een bepaalde groep worden geleid. "De protesten zijn dit keer heel decentraal. Ze vinden onaangekondigd plaats in het hele land en daar heeft het regime minder ervaring mee."

Dit soort acties werkt volgens hem aanstekelijk. "Iedereen deelt de video's van de verzetsacties op sociale media en dat moedigt anderen aan om er ook aan mee te doen." Vanwege zijn veiligheid wil hij niet met naam genoemd worden.

Veel geweld

Het regime blijft hard optreden, ook tegen geweldloos verzet. Zo vallen ordetroepen universiteiten binnen en arresteren studenten. Zij kunnen volgens mensenrechtenorganisaties de doodstraf krijgen.

De Iraanse mensenrechtenorganisatie IHR meldt dat er meer dan 300 mensen zijn omgekomen bij de protesten, onder wie tientallen kinderen. Op sommige video's op sociale media is te zien dat demonstranten zelf ook geweld gebruiken, maar dit is volgens Maleki vooral uit zelfverdediging. "Het zijn niet de demonstranten die het geweld beginnen."

Geen weg terug

Het is nog te vroeg om te zeggen of de protesten iets zullen veranderen. Toch spreekt Maleki al voorzichtig van een revolutie. "Je ziet dat de jongeren erg creatief zijn en van alles verzinnen om hun onvrede te blijven uiten. Bovendien is de wil tot verandering dit keer erg groot. De demonstranten lijken meer dan ooit te beseffen dat er geen weg terug is."