Onafhankelijk Russisch station zendt uit vanuit Amsterdam: 'Hier is het veilig'

• Paul Alexander

  redacteur Buitenland

"In Rusland loopt iedereen gevaar. Geloof me, het is er niet pluis. Hier in Amsterdam zit ik veilig en droog."

Aan het woord is presentator Mikhail Fishman van de onafhankelijke Russische nieuwszender TV Rain. Hij baalt dat hij heeft moeten uitwijken. Als journalist hoort hij in Rusland te zijn, vindt hij. "Het was voor mij cruciaal in Moskou te werken. De kijkers wisten dat de berichtgeving over Rusland ook mij persoonlijk aanging. Ik zat in hetzelfde schuitje als mijn publiek."

Sinds de zomer maakt hij zijn programma Enzovoorts voor het YouTube-kanaal van TV Rain (in het Russisch: Dozhd) vanuit Amsterdam. En nu opent TV Rain zijn eigen studio in het gebouw van DPG Media in Amsterdam. Maandag gaat de zender na een onderbreking van bijna zeven maanden weer volledig de lucht in.

Het team van TV Rain bereidt zich in de nieuwe studio voor op de eerste uitzending:

Het werken in ballingschap brengt journalistiek gezien wel praktische bezwaren met zich mee, zegt Fishman. "De vraag is natuurlijk: hoe kom ik aan mijn informatie? TV Rain had altijd de reputatie te berichten wat er op straat en in de samenleving gebeurde. Of het om protestacties ging of rechtszaken, of om de vergiftiging van oppositieleider Navalny, we waren erbij, op locatie."

TV Rain beschikt over een netwerk aan journalisten die anoniem opereren. "Daardoor weten we en begrijpen we wat er gebeurt in het Kremlin en in de oorlog. Ook al is dat minder dan voorheen." Wanneer Fishman over zijn bronnen in Rusland spreekt, is de aarzeling in zijn stem te horen: hij wil ze op geen enkele manier in gevaar brengen. "Angst is overal", zegt Fishman gelaten.

Inmiddels worden in de studio de laatste voorbereidingen getroffen. Het logo van TV Rain hangt aan de muur, niet in het gebruikelijke roze, maar in geel en blauw - de Oekraïense kleuren. Technici zijn bezig met zendertjes en microfoons. Fishman leest de autocue. "Is de letter groot genoeg?", is de vraag vanuit de regiekamer. "Het is goed zo", zegt Fishman.

Oprichter en directeur Natalja Sindejeva is tijdens het proefdraaien ook aanwezig. Ze vertelt dat ze het geld via fondsenwervingscampagne bij elkaar hebben weten te krijgen. Europese fondsen voor onafhankelijke journalistiek en private donoren van over de hele wereld droegen bij. En ook zaten er kijkers uit Rusland bij. "Maar dat gaat niet om veel geld, want het is lastig om vanuit Rusland hoge bedragen naar het buitenland over te maken."

Het decor van de studio is ontworpen en gemaakt in Oekraïne en een paar dagen geleden met vrachtwagens naar Nederland gekomen. Zenderbaas Sendejeva: "Dat vinden we belangrijk; de Oekraïense economie heeft bestellingen nodig. En we moeten samen uit de door Rusland gecreëerde ellende zien te komen."

Sinds het vertrek uit Rusland was de vraag naar een herstart van TV Rain groot, vertelt Sindejeva. De zender is populair om nieuwsprogramma's als Hier en Nu en ook om satirische programma's over het nepnieuws op de Russische staatszenders.

Deze Russen vertellen aan correspondent Iris de Graaf waarom het belangrijk is dat TV Rain kan blijven uitzenden:

Na het uitbreken van de oorlog eind februari zond TV Rain nog drie dagen online uit. Toen blokkeerde de regering de zender volledig. Toegang tot de kabel had TV Rain al jaren niet meer: die was de zender al ontzegd in 2014, na de bezetting van de Krim en de oorlog in de Donbas.

Tegenwerking van het Kremlin domineert het bestaan van de zender al vanaf het prille begin in 2010. Maar de zender heeft snel leren schakelen. En dat het politieke tij niet meezit, heeft bijgedragen aan de populariteit: bij elke crisis in Rusland schieten de kijkcijfers omhoog. Fishman zelf zorgt daar als toonaangevend gezicht ook voor. Kijkers roemen hem om zijn morele standvastigheid en betrokken analyses.

Paar miljoen kijkers per dag

Inmiddels hebben ze met hun YouTube-uitzendingen de afgelopen maanden meer dan 55 miljoen unieke bezoekers getrokken. "We hebben een paar miljoen kijkers per dag," zegt Sindejeva.

Fishman is blij dat de zender vanaf maandag weer op volle sterkte kan opereren. Dan kunnen ze doen waar het uiteindelijk om gaat: berichten over de oorlog voor een Russisch publiek binnen en buiten Rusland. "De kijkers van mijn programma hebben zich al lang afgewend van alle propaganda die dagelijks in Rusland wordt uitgestort. Ze willen weten wat er echt gebeurt."