Maasstad Ziekenhuis faalt bij aanpak resistentie
Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink
Het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam worstelt al zeven maanden met een uitbraak van een zeer gevaarlijke en nagenoeg onbehandelbare bacterie. Het ziekenhuis doet pas sinds afgelopen donderdag onderzoek naar de bacterie.
Toch zijn de microbiologen van het Maasstad Ziekenhuis in april al twee keer geïnformeerd over de aard van de besmetting op de intensive care. Dat gebeurde door het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam dat een besmette patiënt doorgestuurd had gekregen uit het Rotterdamse ziekenhuis.
Paul Smits, de voorzitter van de Raad van Bestuur van het Maasstad Ziekenhuis geeft toe dat zijn ziekenhuis niet adequaat gerageerd heeft. "We hadden eerder moeten melden bij de GGD en de hulp van het RIVM moeten inroepen", zegt hij.
Gevaarlijke bacterie
Gisteren bleek in drie van de eerste vier genomen monsters van huidige patiënten de gevaarlijke bacterie te zitten. Uit retrospectief onderzoek is vandaag gebleken dat in totaal tenminste 34 patiënten besmet zijn geraakt.
Het is nog onduidelijk hoeveel patiënten met de gevaarlijke bacterie uit het Maasstad Ziekenhuis naar andere ziekenhuizen in Nederland zijn verwezen. En dus in hoeverre de bacterie zich al verspreid heeft.
Oxa-48
De gevaarlijke bacterie is een Klebsiella pneumoniae, een bacterie die frequent voorkomt in de darmen van mens en dier en venijnige ontstekingen in de luchtwegen kan veroorzaken. De variant van de Klebsiella op de ic van het Maasstad Ziekenhuis produceert het enzym Oxa-48 die bacteriën resistent maakt voor de zwaarste categorie antibiotica, de carbepenem.
Bij resistentie voor carbapenem hebben artsen geen andere middelen meer achter de hand om een infectie te bestrijden. Ze nemen dan hun toevlucht tot een experimentele behandeling.
Ze gebruiken een oud antibioticum, colistine, dat vanwege de zware bijwerkingen - met name nierschade - eigenlijk niet meer gebruikt wordt. Of tigecycline, een nieuwer middel met weinig bijwerkingen dat niet erg effectief is tegen ontstekingen veroorzaakt door Oxa-48 producerende Klebsiella.
Intensive care
De uitbraak vond plaats op de ic van het ziekenhuis. Het Maasstad Ziekenhuis stuurt vaak patiënten door of terug naar andere ziekenhuizen, omdat het Rotterdamse ziekenhuis een van de drie brandwondencentra in Nederland herbergt.
De uitbraak van de Oxa-48 producerende Klebsiella heeft volgens het ziekenhuis plaatsgehad op de gewone ic van het ziekenhuis. En niet op die van het brandwondencentrum. Dat is een geluk bij een ongeluk. Patiënten van het brandwondencentrum gaan terug naar ziekenhuizen in hele land, zodra ze niet meer op de ic hoeven te liggen.
Esbl's
Behalve met een besmetting met Oxa-48 producerende Klebsiella kampt de ic van het Maasstad al veel langer met een uitbraak van esbl's producerende Klebsiella pneumoniae. Het enzym esbl maakt bacteriën resistent voor alle antibiotica, behalve voor de zwaarste categorie, de carbepenem.
In een reactie maandag zei het ziekenhuis dat die esbl-uitbraak dateert van eind 2010. Verschillende bronnen vertellen de NOS dat de microbiologen van het ziekenhuis in contacten met collega's zeggen dat de esbl uitbraak al dateert van 2009 en mogelijk van 2008. Uiteindelijk bevestigde het Maasstad Ziekenhuis dat de eerste gevallen van bacteriën met esbl's op de ic van het ziekenhuis inderdaad in 2009 geconstateerd zijn.
Resistente bacterie
Sinds 2008 is de ic van het Maasstad Ziekenhuis een keer gesloten vanwege de aanwezigheid van een resistente bacterie. Dat was in 2010 en het ging om een andere bacterie dan de twee waarvan het ziekenhuis nu last heeft, de acinetobacter Baumannii.
De zaak is aan het licht gekomen omdat het Maasstad Ziekenhuis een patiënt terugstuurde naar het Slotervaart met de mededeling dat die patiënt een "bijzondere, resistente bacterie" bij zich droeg.
Isolatiemaatrgelen
Het Slotervaart nam daarop isolatiemaatregelen en stelde vervolgens in het eigen lab vast dat het om een Klebsiella ging die resistent bleek voor alle antibiotica. Dat is half april gemeld aan het Maasstad. Meteen daarna heeft het Slotervaart vastgesteld dat het een Oxa-48 producerende Klebsiella pneumoniae ging. Toen het RIVM die uitslag bevestigd had, is ook dat in de week van 29 april aan het Maasstad Ziekenhuis gemeld.
Als een ziekenhuis zo'n Oxa-48 producerende Klebsiella in huis heeft moet dat onmiddellijk gemeld worden aan de GGD. De GGD Rotterdam heeft donderdag 26 mei een fax ontvangen van het Maasstad. Pas daarna is het ziekenhuis ook met onderzoek begonnen.
Meldingsplichtig
De GGD Rotterdam zegt dat het ziekenhuis formeel pas meldingsplichtig is als zich twee of meer gevallen voordoen van een ongebruikelijke bacterie op één afdeling van het ziekenhuis.
Microbiologen zeggen dat elke microbioloog weet dat hij/zij onmiddellijk aan de bel moet trekken als hij een bacterie als de Oxa-48 producerende Klebsiella tegenkomt.
RIVM
Dinsdagochtend is er in Bilthoven bij het RIVM crisisberaad geweest van microbiologen. Roel Coutinho, de directeur van het Centrum voor Infectieziekten bestrijdingen (CIB) heeft dinsdag gesproken met de microbiologen en de Raad van Bestuur van het ziekenhuis en hulp aangeboden.
Woensdag gaat een team van het RIVM naar het Maasstad Ziekenhuis. Om te kijken wat er precies aan de hand is, hoe lang het al aan de hand is en wat er moet gebeuren.
Ingestuurd
Coutinho bevestigt dat een Oxa-48 producerende Klebsiella pneumoniae zo snel mogelijk gemeld moet worden. Bovendien moet zo'n bacterie meteen gestuurd worden naar het RIVM en het UMC Utrecht.
"Dat is heel belangrijk omdat de bacterie een groot risico vormt voor patiënten. Je wilt dus zo snel mogelijk weten hoeveel patiënten door het ziekenhuis zijn overgeplaatst en naar welke plekken in Nederland. Want dit zou het begin kunnen zijn van een groter probleem."