Franse filosoof en baanbrekend antropoloog Bruno Latour (75) overleden

De Franse filosoof en antropoloog Bruno Latour (75) is overleden. Hij gold als een van de belangrijkste hedendaagse denkers in Frankrijk en als een van de grootste vernieuwers van de sociale wetenschappen.

Latour hield zich met de meest uiteenlopende onderwerpen bezig, zoals de (sociale) constructie van wetenschappelijke feiten, en hij was een van de grondleggers van de actor-netwerktheorie. De laatste jaren had hij veel aandacht voor klimaatverandering.

Latour werd in 1947 in Beaune geboren in een familie van wijnproducenten. Hij studeerde filosofie, sociologie en antropologie aan de universiteiten van Dijon, Tours en Parijs. Vanaf 1982 gaf hij les aan de befaamde ingenieursschool École nationale supérieure des mines en vanaf 2006 aan de elite-universiteit Institut d'études politiques (Sciences Po).

Sociaal proces

In 1979 verwierf hij faam onder vakgenoten met het boek Laboratory Life: The Social Construction of Scientific Facts, dat hij samen met de Britse socioloog Woolgar schreef over de manier waarop onderzoeksresultaten in een laboratorium tot stand komen. In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen was dat volgens Latour ook een sociaal proces, waarin zaken als retoriek, vooringenomenheid en groepsgedrag een belangrijke rol spelen.

In de jaren 90 ontwikkelde hij samen met Michel Callon en John Law de actor-netwerktheorie. Het is een benadering die sociale fenomenen analyseert als netwerken waarin niet alleen mensen een rol spelen, maar ook dingen. Pas na interactie ontstaan er verschillen. Volgens de actor-netwerktheorie vormen mensen en dingen als het ware de 'atomen' waaruit elk groter geheel is opgebouwd.

Klimaatontkenners

De laatste jaren van zijn carrière richtte Latour zich vrijwel volledig op klimaatverandering en op de vraag hoe dat wetenschapsgebied zo ondermijnd raakte door bijvoorbeeld klimaatontkenners. Wetenschap en politiek zijn niet meer van elkaar te scheiden, was zijn uitgangspunt. Bij onderwerpen met sterke politieke implicaties, zoals ras, IQ en het klimaat, kunnen wetenschappers volgens Latour niet onbevooroordeeld zijn. Dat betekent volgens hem niet dat je geen goede wetenschap kunt bedrijven, maar je moet wel open zijn over je aannames, methoden en conclusies.

In zijn boek Oog in oog met Gaia uit 2017 stelde hij dat de natuur niet langer de stabiele achtergrond vormt van ons doen en laten, maar dat wij er zelf onderdeel van zijn. "We zijn toegetreden tot het drama van de geogeschiedenis, het tijdvak van het antropoceen. In dat tijdvak dringen de ecologische gevolgen van het menselijk handelen zich hardhandig op de voorgrond", aldus Latour.

Latours werk werd met vele prijzen beloond, zoals de Holbergprijs in 2013 en de Kyotoprijs vorig jaar. Ook had hij diverse eredocotoraten aan universiteiten in Zweden, Zwitserland, Groot-Brittannië en Canada.