OM mag met advocaat afspraak maken over strafmaat, oordeelt Hoge Raad

Het Openbaar Ministerie mag in rechtszaken afspraken maken met verdachten over het verloop van het proces, de precieze beschuldigingen en de bijbehorende straf. Deze procesafspraken, die pas sinds kort in het strafrecht worden ingezet om zaken sneller te laten verlopen, zijn onder voorwaarden toegestaan, heeft de Hoge Raad geoordeeld.

Er is (nog) geen wettelijke regeling over procesafspraken. De hoogste rechter geeft nu aan binnen welke kaders deze deals toch kunnen plaatsvinden.

Belangrijk is volgens de Hoge Raad dat de verdachte een eerlijk proces krijgt. Zo moet hij of zij rechtsbijstand hebben. Een verdachte mag dus niet op eigen houtje een deal sluiten met het OM. Ook moet de rechter nagaan of de verdachte begrijpt wat er is afgesproken.

Hoger beroep

Verder komen het OM en de verdediging nu soms overeen om geen hoger beroep in te stellen als de rechter de afspraken overneemt in het vonnis. Maar zo'n overeenkomst is volgens de Hoge Raad strikt genomen niet mogelijk, omdat in de wet staat dat men pas na de uitspraak van een beroep kan afzien.

Een hoger beroep kan dus gewoon worden ingesteld, maar een partij zal wel met een goed verhaal moeten komen waarom dat nodig is als het eerdere vonnis precies was als afgesproken.

Ook moet het OM rekening houden met de belangen van het slachtoffer en moeten de afspraken op een openbare zitting worden voorgelezen. Daarnaast is en blijft het aan de rechter om te oordelen of het proces eerlijk is verlopen en of de afgesproken straf juist is.

Naar het vonnis is door sommigen reikhalzend uitgekeken. Een van hen is strafrechtonderzoeker Laura Peters, deskundige op het gebied van procesafspraken. "We hebben heel erg behoefte aan sturing. Het is nu zo dat bepaalde rechtbanken soepeler lijken dan anderen", zegt ze.

Peters noemt het arrest van de Hoge Raad een heel belangrijke stap. "De raad erkent dat procesafspraken zijn toegestaan binnen ons strafproces. Dat is iets revolutionairs. Rechters kunnen nu niet meer zeggen dat ze niet weten of het mag."

Maar ze plaatst wel een aantal kanttekeningen. Zo geeft de Hoge Raad rechters veel vrijheid om af te wijken van de afspraken. "Daarmee wordt het middel meteen een stuk minder effectief. Want het OM en advocaten willen natuurlijk wel de zekerheid dat hun deal doorgaat."

De oplossing ligt volgens haar in wetgeving, waarin precies wordt geregeld hoe procesafspraken werken. "Dan kun je er echt een effectief instrument van maken."