Het kostte bestuurders van de provincie Groningen veel moeite om in Den Haag de problemen door gaswinning in Groningen goed op de kaart te krijgen na de aardbeving in Huizinge in 2012, de zwaarste beving tot nu toe. De Groningse oud-gedeputeerde William Moorlag schetste vanochtend dat toenmalig minister Kamp van Economische Zaken het 'probleem' zo klein mogelijk wilde houden. Moorlag werd gehoord door de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen.
Kamp stuurde volgens Moorlag aan op het beperken van het schadegebied tot de omgeving van Loppersum. Erkenning dat ook andere gemeenten te kampen hadden met veiligheidsrisico's en schade moest worden bevochten.
Er werd ook weinig gedeeld over de kennis die er bij het ministerie was over de veiligheidsrisico's en over afspraken over de omvang van de winning, herinnerde Moorlag zich. "Die hele besluitvorming heeft zich in een laboratorium afgespeeld, afgeschermd van de regio. Ik vind dat een misser van de bovenste plank. Je zag dat het een direct in beton gegoten standpunt was", vertelde hij.
Versterking niet realistisch
In maart 2014 kreeg Moorlag van gaswinningsbedrijf NAM te horen dat 50.000 woningen mogelijk onveilig zouden zijn, Vlak daarna bleek dat 90 procent van de woningen in het gebied gevoelig zijn voor bevingen, Hij realiseerde zich dat het om 160.000 woningen zou gaan. Die huizen zouden allemaal versterkt moeten worden.
Maar toen hij zijn zorgen over die versterking met minister Kamp wilde delen, merkte hij dat die "geen benul had van de impact". "We lieten hem bouwtekeningen zien, die hij nog nooit gezien had. Daarop kon je zien dat die huizen vanaf de grond weer opnieuw moesten worden opgebouwd", aldus Moorlag.
Alles moest bevochten worden
De oud-gedeputeerde heeft de situatie als heel frustrerend ervaren: "Ik vind nog steeds dat mensen in Groningen niet slechter af mogen zijn dan andere mensen in Nederland. Wat ik vaststel is dat alles bevochten moest worden om dat te regelen. Maar dat kwam niet voor elkaar. Dat is ook schadelijk geweest voor de Groningse samenleving. De minister wist al heel snel dat het versterken van de woningen een onmogelijke opgave zou worden. Ik vind dat echt onbegrijpelijk."
Ook uit het verhoor van bouwkundig ingenieur William Meiborg kwam het beeld dat er aangestuurd wordt op inperking van het schadegebied. Er wordt gewerkt met een rekenmodel, waarbij trillingen bepalen tot waar een beving effect heeft. Maar die grens staat in Groningen al jaren ter discussie. Volgens Meiborg is pas voorbij Assen het na-ijl effect van trillingen 0. Veel zaken die nu nog niet zijn opgelost hebben hiermee te maken.
Vrees grip kwijt te raken
Voormalig arbiter Bodembeweging Pieter Schulting beschreef in zijn verhoor hoe de NAM het mensen lastig maakte om schadevergoeding te krijgen, als die hoger was dan 4000 euro. Gedupeerden hebben een tijdlang hun geschil met de NAM aan een onafhankelijke arbiter voor kunnen leggen. Op die manier moest het voor Groningers makkelijker worden om zonder langdurige en dure procedures via de rechter hun recht te halen.
Eén van die arbiters was de gepensioneerde oud-rechter Pieter Schulting. Hij vertelde dat al snel bleek dat de NAM minder gelukkig was met de uitspraken van de arbiters. "Het viel de NAM tegen dat wij zoveel zaken toewezen. De NAM was het ook geheel niet eens met hoe wij toewezen. We waren nog maar net bezig toen we te horen kregen dat de NAM van ons geschrokken was", aldus Schulting. Hij twijfelt er niet aan dat de NAM van de arbiters af wilde.
Het kwam zelfs voor dat de NAM zich actief mengde in arbitragezaken. "De NAM klom dan vaak in de pen. Dat waren flinke epistels, buiten de procedures om. Ze dreigden dan de uitspraak niet uit te voeren", vertelt Schulting. Hij noemt dat ongepast. Volgens hem waren de NAM, maar ook het ministerie van Economische Zaken bang de grip kwijt te raken. In 2020 moesten de arbiters stoppen met hun werkzaamheden. Vanaf die tijd moeten Groningers hun recht weer zien te halen bij de rechter.