Ongekende Oekraïense opmars: keerpunt in de oorlog?
Een catastrofale dag was het gisteren voor het Russische leger in Oekraïne. In hoog tempo rukken de Oekraïense tanks op in het noordoosten van het land. Russische eenheden slaan op de vlucht, het belangrijke knooppunt Koepjansk is heroverd, duizenden vierkante kilometers terrein zijn heroverd en er zou nu ook worden gevochten om het vliegveld van Donetsk. Volgens The New York Times is er een nieuwe fase in de oorlog aangebroken, maar is dit echt het keerpunt waar Oekraïne op hoopt?
De Britse oorlogsexpert Lawrence Freedman noemt het Oekraïense succes in een commentaar een ontwikkeling van "historisch belang". De Oekraïense verrassingsaanval in het noorden werd volgens hem pas ingezet toen de Oekraïense legertop zag dat Rusland zijn troepen naar het zuiden had verplaatst. Daar probeert Oekraïne sinds enkele weken met een ander tegenoffensief gebied in de regio Cherson te heroveren.
De Russen lieten het front bij Charkov in het noorden verzwakt achter en daar heeft Oekraïne slim gebruik van gemaakt, reconstrueert Oost-Europadeskundige Bob Deen. "De Oekraïners hebben de Russen in de val gelokt in het zuiden van het land. Daar hebben de Russen hun beste eenheden heen gestuurd. In het noorden stonden nog maar weinig Russische troepen, en zijn de Oekraïners er dwars doorheen gebroken."
De terreinwinst ten oosten van Charkov geeft Oekraïne veel lucht, zegt defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies in Met het Oog op Morgen. "De stad lag maandenlang binnen schootsafstand, maar nu is de stad ontzet. Het zal nu minder beschoten worden."
De Russische troepen zijn over het algemeen slecht georganiseerd, slechter bewapend en minder gemotiveerd, zegt Deen, terwijl de Oekraïense strijdkrachten juist een goed aanvalsplan hadden: "Een hele slimme manier van vechten met tankeenheden, infanterie en luchtsteun erbij. De Russen hadden daar geen antwoord op. Hun verdediging lijkt volledig te zijn ingestort en op dit moment rennen ze gewoon weg."
Voordeel van de verrassing
Een strategische mislukking voor Rusland, want er waren wel degelijk signalen dat er iets aan zat te komen. "Ze hebben Koepjansk niet op tijd versterkt. Dat is ook een beetje de Russische arrogantie geweest, dat ze dachten dat ze met hun overmacht wel steeds meer terrein konden buitmaken. Ze hadden zich niet goed voorbereid op een Oekraïense tegenaanval. En Oekraïne had hier het voordeel van de verrassing, daar hadden de Russen geen antwoord op.
In de noordelijk gelegen steden Balaklia en Izjoem heeft het Oekraïense leger de Russen verdrongen en wordt de vlag gehesen. Ook in Oleksandrivka, in het zuiden, boekte het Oekraïense leger succes.
En dat maakt het inderdaad een keerpunt in de oorlog. Eigenlijk kwam dat al een paar weken geleden, denkt Deen, toen Oekraïne met lange afstandsartillerie Russische voorraden kon opblazen. "Maar dit is echt het moment dat Oekraïne forse klappen uitdeelt. En nu moeten de Russen gaan nadenken wat ze gaan doen."
Rusland heeft al bekendgemaakt dat het troepen uit sleutelposities in de regio Charkov terugtrekt om te hergroeperen. De Russen hebben ook weinig keus, denkt de expert van Instituut Clingendael. "Poetin heeft niet zoveel goede opties meer over. Het meest verstandige uit militair oogpunt is om je terug te trekken achter verdedigbare posities om de linies weer op orde te krijgen. Maar dan moet hij best veel terrein prijsgeven, waar de troepen heel hard voor hebben gevochten. Zijn andere optie is: escaleren door juist veel meer menskracht te gaan verzamelen door te gaan mobiliseren. Maar dat zou binnenlands heel impopulair zijn."
Oekraïne wil op zijn beurt waarschijnlijk zoveel mogelijk gebied terug veroveren voordat de winter nadert en het weer slechter wordt, want zware tanks opereren niet goed in de modder. Hun voordeel is dat Rusland door het verlies van spoorlijnen en wegen bij Koepjansk zijn troepen via het noorden nauwelijks nog kan bevoorraden.
'Rusland heeft nog niet verloren'
Oorlogsexpert Lawrence Freedman waarschuwt tegelijkertijd dat Rusland weliswaar aan het verliezen is maar nog niet heeft verloren. Het leger bezet nog steeds een groot gebied en heeft substantiële militaire middelen.
De eerdere vrees dat het conflict nog maanden of zelfs jaren kan duren kan nog altijd bewaarheid worden. Tegelijkertijd signaleert hij veel onvrede in Rusland, zelfs op blogs van Russische voorstanders van de oorlog. Weinigen geloven dat Rusland de verloren posities in Charkov kan heroveren en sommigen voorzien zelfs een volledige nederlaag.
Veel hangt af van president Poetin, en die geeft vooralsnog geen krimp. Op een economisch forum dat de afgelopen week in Vladivostok werd gehouden zei de Russische leider nog dat er "niets is verloren" in het conflict.
Dat is na vandaag moeilijk vol te houden, maar Poetin is niet iemand die makkelijk opgeeft, benadrukt Bob Deen. "Hij zal eerst woedend zijn op zijn militaire leiding. Mensen zullen er flink van langs krijgen, misschien rollen er koppen. Maar hij zal ook met een militaire strategie willen komen om dit te vergelden."
