Unieke geluidsopnames gedigitaliseerd: zo spraken Friezen een eeuw geleden

Unieke opnames van hoe er honderd jaar geleden Fries werd gesproken zijn nu ook online te beluisteren. Het Fries Film en Audio Archief (FFAA) heeft een aantal geluidsopnames uit 1927 laten digitaliseren.

Het gaat om de oudste opnames van de drie Friese talen: het Westerlauwers Fries, het Noordfries en het Saterfries. Die staan op 75 schellakplaten, ook wel 78-toerenplaten genoemd. De platen hebben bijna een eeuw in de opslag gelegen, onder meer bij de bibliotheek in Leeuwarden.

"Het is uniek materiaal", zegt taalkundig onderzoeker Eric Hoekstra van de Fryske Akademy tegen Omrop Fryslân. "Het geeft een mooi beeld van de tijd. En je hoort hoe de uitspraak van geluiden is veranderd. Net alsof je het Polygoonjournaal hoort, maar dan in het Fries." Het 'deftige' dat een Nederlands Polygoonjournaal over zich heeft, heeft het oude Fries volgens Hoekstra niet. "In het Fries is er nooit een verschil geweest tussen 'hoog' en 'laag' Fries."

Initiatief vanuit Duitsland

De opnames die nu zijn gedigitaliseerd stammen uit 1927 en zijn gemaakt door de geluidsafdeling van de Universiteit van Berlijn. Daar waren ze in 1922 begonnen met een project om alle Duitse dialecten in binnen- en buitenland vast te leggen. Dat zou gebeuren met een fonograaf op schellakplaten.

De Duitse taalkundige Theodor Siebs, specialist op het gebied van de Friese taal in Duitsland, kreeg de leiding over de opnames in de Friese talen. Hij werkte nauw samen met de Provinsjale Biblioteek in Leeuwarden. De bibliothecaris van die bibliotheek regelde in 1927 een provinciale subsidie en sprekers voor de opnames.

Een groot deel van dat materiaal is nu terug te vinden op Archieven.nl (collectie Fries Film en Audio Archief) en op het Soundcloudkanaal van het FFAA.