Thom Opheikens
redacteur Economie
Thom Opheikens
redacteur Economie
De gasprijs ligt momenteel ruim boven de eerste piek in december en ook het record van vlak na de Russische invasie is in zicht. Stap voor stap draait Rusland de gaskraan dicht. De zorgen over een tekort in de winter nemen daardoor toe.
Wat betekent een eventueel tekort aan gas in Europa voor Nederland? Vijf vragen en antwoorden.
Waardoor is de prijs weer zo hoog?
Zoals hieronder te zien is, loopt sinds half juni de prijs weer op. Toen werd de toevoer van Russisch gas naar Duitsland door de Nord Stream 1-pijpleiding met zo'n 60 procent teruggebracht. Het is de laatste pijpleiding waar nog veel Russisch gas doorheen stroomt, en maandag gaat hij in onderhoud. Dat onderhoud is weliswaar gepland, maar Duitsland maakt zich grote zorgen. Komt de gasstroom na afloop weer op gang?
Zelfs als Nord Stream 1 terugkomt op het huidige niveau van 40 procent is er in Duitsland een reële kans op een tekort in de winter, blijkt uit verschillende scenario's van de Duitse toezichthouder Bundesnetzagentur (Bnetza). Sterker nog, als Duitsland niet stopt met het doorvoeren van gas naar andere landen, dan zijn de gasopslagen voor het einde van de winter leeg, is af te leiden uit de zeven scenario's die Bnetza eind juni publiceerde.
Het is opvallend dat de toezichthouder rekening houdt met een stop op het doorvoeren van gas naar andere landen, want volgens Europese regels is dat niet toegestaan. Het zou betekenen dat Duitsland binnenlandse gasverbruikers boven buitenlandse verbruikers plaatst. Dat mag niet.
"Als de toezichthouder zo scherp zo'n scenario schetst, dan is het iets waar ze rekening mee houden", zegt Bart-Jan Hoevers, directeur van de landelijke gasnetbeheerder Gasunie Transport Services (GTS). "Het is een scenario waarbij er fysieke tekorten zijn en er aanzienlijke besparing of afschakeling moet plaatsvinden."
Wat betekent een Duits tekort voor Nederland?
De gasmarkt is een Europese markt. Een probleem in Duitsland of andere landen in Centraal- of Oost-Europa is daarmee ook ons probleem. Dat uit zich eerst in de heel hoge prijzen die we nu al zien. "De prijs van veel gas dat Nederland en Europa binnenkomt is gebaseerd op de prijs op de TTF-handelsbeurs", zegt energie-analist Jilles van den Beukel van HCSS. Er zijn nog maar weinig langjarige contracten, met prijzen die op dit moment juist gunstig zijn doordat ze zijn gerelateerd zijn aan de olieprijzen.
Maar een fysiek tekort aan gas is in Nederland uiteindelijk veel minder waarschijnlijk, zegt GTS-directeur Hoevers. "De meeste landen in het westen van Europa hebben lng-terminals, gasopslagen, of eigen winning", zegt hij. "Wij hebben zelfs alle drie."
Een wettelijke verplichting om andere partijen te helpen door zelf gas te rantsoeneren is er volgens Hoevers alleen als elders huishoudens en ziekenhuizen in de kou dreigen te komen. "In Duitsland zal het zo ver niet komen", verwacht Hoevers. Wel is het volgens de directeur van GTS "heel goed voorstelbaar" dat je elkaar ook helpt als in Duitsland grote delen van de industrie moeten worden platgelegd. "Daar hebben we economisch grote belangen bij."
Wat de gaswinning in Groningen betreft, is de lijn vanuit het kabinet steeds geweest dat die pas wordt opgevoerd als er huishoudens en ziekenhuizen in de kou dreigen te komen.
Hoe gaat het ondertussen met de gasopslagen?
In Nederland zijn de opslagen nu gemiddeld met 55 procent gevuld. In Europa ligt dat percentage wat hoger. In Duitsland is het 63 procent. Het vullen ging ook de afgelopen weken door, ondanks de extreem hoge prijzen, maar gevulde opslagen op zichzelf zijn volgens Van den Beukel onvoldoende.
"Gasopslagen zijn geen garantie, maar een voorwaarde om de winter door te komen", zegt Van den Beukel. "Net zo belangrijk is de levering van lng. Dat gaat nu goed, maar blijft dat zo?", vraagt hij zich af. De lng-markt is een wereldmarkt waar je concurreert met andere landen die ook diepe zakken hebben. "Die strijd win je wel van Pakistan, maar minder makkelijk van Japan."
Op dat vlak had Gasunie deze week wel goed nieuws te melden. De levering van lng aan de nieuwe drijvende terminal in de Eemshaven werd veiliggesteld.
Waar staan huishoudens in dit verhaal?
Voor huishoudens geldt dat prijsstijgingen afhankelijk zijn van het type energiecontract. Een huishouden waarvan het contract afloopt, krijgt een variabel contract. Bij de meeste leveranciers betekent dat twee keer per jaar een prijsverhoging.
Die verhoging hoeft doordat energiebedrijven ver vooruit inkopen niet zo hoog te zijn als de prijsstijgingen op de gasmarkt. Maar hoe langer de prijs op die Europese gasmarkt hoog blijft, hoe steviger die prijsstijging er ook bij huishoudens zal inhakken.
Wat speelt verder een grote rol?
Er is in ieder geval één grote onbekende factor. Namelijk hoeveel de vraag naar gas afneemt als de prijs zo extreem hoog als nu blijft, of zelfs verder stijgt. Als de gasvraag voldoende afneemt, is er ook geen tekort, maar ook dat betekent grote economische schade.
