Mladic: jarenlang een onbezorgd bestaan

Door correspondent David Jan Godfroid, in Belgrado

Voor velen is hij de verpersoonlijking van het kwaad, voor anderen de trotse verdediger van hun bestaan. Generaal Ratko Mladic is gearresteerd en daarmee is er een einde gekomen aan een zoektocht, die jarenlang geen zoektocht is geweest.

Mladic wordt verantwoordelijk gehouden voor de moord op achtduizend moslimmannen en moslimjongens uit Srebrenica in juli 1995. Het Joegoslaviëtribunaal heeft in een aantal uitspraken geoordeeld dat het daarbij ging om volkerenmoord: een doelbewuste poging om de moslims in het Servische deel van Bosnië-Hercegovina uit te roeien of te verjagen.

Ratko Mladic en Radovan Karadzic, die inmiddels al bijna drie jaar in de strafgevangenis in Scheveningen zit, zouden er de opdracht toe hebben gegeven. Onomstotelijk bewezen is dat echter nog niet.

Onbezorgd bestaan

Nadat Mladic in staat van beschuldiging werd gesteld, heeft hij jarenlang een redelijk onbezorgd bestaan kunnen leiden. Zijn beschermheer Slobodan Milosevic liet hem met rust, hoewel het Dayton Akkoord, dat een einde maakte aan de Bosnië-oorlog, de Servische leider als mede-ondertekenaar nadrukkelijk verplichtte mee te werken met het Joegoslaviëtribunaal.

Toen Milosevic in oktober 2000 aan de kant werd geschoven, is de angst de generaal misschien heel even om het hart geslagen, maar de democratische oppositie maakte aanvankelijk geen aanstalten om serieus jacht op hem te maken.

Held

Tot grofweg begin 2008 wordt Mladic beschermd door zijn getrouwen in (de veiligheidsdiensten van) het leger. Het zijn kringen waarin men niets wil weten van oorlogsmisdaden, gepleegd door Serviërs. Daar, en onder een slinkend deel van de Servische bevolking, gold en geldt hij als niet minder dan een held. Hij verdedigde zijn volk tegen de door het westen gesteunde "agressie" van de Bosnische moslims.

Onduidelijk is of Vojislav Kostunica, die de touwtjes van Milosevic had overgenomen, opdracht heeft gegeven om Mladic met rust te laten of dat de veiligheidsdiensten gewoon niet naar de nieuwe machthebbers luisterden.

Aanvankelijk stelde de nieuwe president zich als 'gematigde' nationalist op, maar gaandeweg werden zijn standpunten steeds extremer. Het is goed mogelijk dat Kostunica de beschermers van Mladic stilzwijgend hun gang heeft laten gaan. Hoe dan ook, de vorige hoofdaanklager bij het Joegoslaviëtribunaal, Carla del Ponte, had hoogstwaarschijnlijk gelijk met haar klacht dat Servië bar weinig deed om Mladic te vinden.

Verkiezingsbelofte

De situatie veranderde toen Kostunica begin 2008 werd verslagen door Boris Tadic, die de Serviërs in zijn campagne het lidmaatschap van de EU in het vooruitzicht had gesteld. Om die verkiezingsbelofte waar te maken móest hij Karadzic en Mladic laten arresteren en overdragen aan het Joegoslaviëtribunaal. Vooral opeenvolgende Nederlandse regeringen waren daarin onverbiddelijk.

Een paar maanden na zijn aantreden won Tadic' Democratische Partij op het nippertje de parlementsverkiezingen van de nationalistische Servische Radicale Partij. Een nederlaag had de jacht op de overgebleven verdachten Karadzic, Mladic en Hadzic weer voor jaren in de ijskast doen belanden. De Democraten hadden overigens wel de steun van de Socialistische Partij van Servië, nota bene de partij van Slobodan Milosevic (zij het hervormd), voor nodig om een regering te kunnen vormen.

Inlichtingendienst

In juli 2008 verving Tadic het hoofd van de inlichtingendiensten door Sasa Vukadinovic, een 38-jarige en dus relatief jonge vertegenwoordiger van een nieuwe, pro-Europese lichting. Vier dagen later werd Radovan Karadzic gearresteerd in een Belgradose stadsbus.

Het is nog niet duidelijk waarom het zo lang heeft geduurd om ook Mladic te pakken te krijgen. Aan de bereidheid van Tadic en zijn politieke volgelingen heeft het niet gelegen. Die moesten wel om hun Europese ambities waar te maken. Waarschijnlijk is inlichtingenchef Vukadinovic er niet in geslaagd de diensten helemaal te hervormen, waardoor restanten van het ancient régime op hun posten zijn gebleven en Mladic zijn blijven beschermen.