Het is een van de meest gehoorde klachten van demonstrerende boeren: het komt allemaal op onze schouders terecht. Waar blijven de stikstofplannen voor de industrie, het verkeer, de bouw? In het deze maand gepresenteerde stikstofplan van het kabinet worden die sectoren nog buiten beschouwing gelaten. In Gelderland denken ze de boeren een beetje te kunnen sparen, onder meer door de stikstofuitstoot bij andere sectoren 25 procent terug te brengen.
De Gelderse gedeputeerden zijn al zeker een jaar bezig met hun eigen stikstofaanpak, door hen ook wel het Gelders model genoemd. Een van de belangrijkste ideeën erachter is dat alle vervuilende sectoren aan tafel zitten, zegt gedeputeerde Peter Drenth. "Je kunt dit niet op een bedrijfstak afschuiven. Iedereen doet mee, iedereen levert zijn bijdrage." Dus worden in de plannen ook de papierindustrie genoemd, de binnenvaart en de maximumsnelheden op de snelwegen.
Toch blijkt ook uit eigen cijfers van de provincie dat de reductie die in die sectoren te behalen is, ver achterblijft bij die in de landbouw. Ze berekenden bijvoorbeeld dat het schoner maken van de Gelderse industrie (zoals papier-, steen- en keramiekfabrieken) per jaar en hectare 1,03 mol oplevert (mol is de eenheid waarin stikstofdepositie wordt uitgedrukt, red.). Een snelheidsverlaging op de A348 en de A326 betekent een vermindering van de stikstofneerslag met 0,04 mol. De binnenvaart vergroenen schiet al iets meer op: 5,01 mol.
Maar de echt grote stappen zijn toch te maken bij de veehouders. Door gericht vijftig kalverbedrijven op te kopen die dicht bij Natura2000-gebied liggen, daalt de stikstofneerslag ineens met bijna 20 mol. Het bouwen van modernere stallen, als dat succesvol lukt, zou liefst 47 mol opleveren.
Volgens gedeputeerde Drenth betekent het feit dat er minder te halen valt bij andere sectoren, niet dat ze niet hoeven mee te doen. "Die redenering gaat niet op. Want dan kan iedereen wel de kop in het zand steken en zeggen: een ander moet het maar oplossen."
Papierfabrieken
Drenth noemt het voorbeeld van de papierindustrie in het Gelderse Eerbeek. Daar staan vier fabrieken pal naast nationaal park de Veluwe. Ze zijn expres daar gebouwd vanwege de constante toevoer van schoon water en hout. Wil je lokaal in Eerbeek stikstof reduceren, bijvoorbeeld om bouwprojecten mogelijk te maken, dan moet dat volgens Drenth wel komen van de papierfabrieken, "omdat er daar niet zo veel agrarische bedrijven zijn".
Ook de Leidse hoogleraar Stikstof Jan Willem Erisman ziet een belangrijke rol voor de andere sectoren, al zou de aanpak daarvan volgens hem beter landelijk geregeld kunnen worden. In de luchtvaart, industrie en bouw wordt veelal stikstofoxide (NOx) uitgestoten. Die deeltjes leggen een langere afstand af voordat ze neerslaan en landen soms wel 100 kilometer verderop. Daardoor is de vervuiling minder lokaal en moet de aanpak ervan dus niet bij de provincies liggen, zegt Erisman.
Volgens hem zal het zwaartepunt van de maatregelen wel bij de boeren blijven liggen, omdat het grootste deel van de stikstofneerslag nu eenmaal van de landbouw komt. Tenzij je de landbouw wil ontzien, "maar dat is een politieke keuze", aldus Erisman. Een keuze die volgens de hoogleraar ook vaak veel geld kost. "Kijk naar verkeer. Om daar veel winst te behalen, zou je bijvoorbeeld alle auto's elektrisch moeten maken. Dat is heel duur."